Współczesne społeczeństwa pluralistyczne nastawione są na nieustanną konsumpcję dóbr i kreowanie nowych potrzeb. Wielości stylów życia i wartości towarzyszy nieustanna zmiana i niepewność. W tym kontekście pojawia się pytanie o miejsce religii w sferze publicznej i prywatnej. Jaka jest jej rola i znaczenie w świecie gdzie <mieć> wypiera <być>? Jakie są jej aktualne przejawy i rokowania na przyszłość?

Wyniki badań jednoznacznie wskazują na odchodzenie od religijności kościelnej (cechującej się silnym zakorzenieniem w tradycyjnych praktykach religijnych) i ujawniają dość systematyczny wzrost odsetka osób określających się jako niewierzące i krytyczne wobec religii oraz Kościołów i ich nauczania. Szczególnie widoczne jest to wśród osób młodych, które najsilniej podlegają aktualnym trendom społecznym i kulturowym, w tym m.in. związanym z przemianami religijności. Katalizatorem wspomnianych procesów zdaje się być czas pandemii i towarzyszące mu ograniczenia uczestnictwa w tradycyjnych praktykach religijnych.

Z drugiej strony ludzie w różny sposób poszukują więzi z szeroko rozumianą transcendencją, korzystając zarówno z instytucjonalnych i tradycyjnych interpretacji rzeczywistości nadprzyrodzonej, jak i poszukując nowych. Wbrew niektórym przewidywaniom, religia nie zanikła i nie została zepchnięta wyłącznie do sfery prywatnej. Kwestie związane z praktykami i wierzeniami wciąż pozostają przedmiotem żywej debaty naukowej i publicystycznej. Zmieniają się formy praktyk, duchowość zastępuje tradycyjną religijność, wiara manifestuje się na nowe sposoby poza formalnymi instytucjami, a życie religijne coraz bardziej wkracza w przestrzeń wirtualną.

Przedmiotem zainteresowania naszej grupy tematycznej są wszelkie odniesienia do transcendencji ujęte w perspektywie teoretyczno-empirycznej właściwej socjologii. Interesują nas m.in.:

  • formy religijności tradycyjnej w jej aspekcie statycznym i dynamicznym;
  • przemiany systemów wierzeń i wartości;
  • procesy odchodzenia od religijności instytucjonalnej, ludowej (sekularyzacja, ateizacja, heterodoksja, akty apostazji) oraz mechanizmy konwersji religijnej (desakralizacja, respirytualizacja);
  • postawy ateistyczne oraz indyferentne – ich geneza, wybór, realizacja i negacja;
  • przejawy i geneza religijności indywidualnie konstruowanej (religijność majsterkowicza, religijność synkretyczna, relatywizm religijny, prywatyzacja religii, wypchnięcie religii ze sfery publicznej do prywatnej);
  • religia w świecie konsumpcji (supermarketyzacja religii, selekcjonerstwo religijne, religia jako towar, rynek religijny);
  • mechanizmy akceptacji przekonań i podejmowanie praktyk z obszaru New Age czy nowej duchowości;
  • nowe zjawiska religijne: churching, religijność online, mediatyzacja religii, religia i ekologia;
  • stare zjawiska powiązane z religią w nowej odsłonie: fundamentalizm religijny, racjonalizm, neopogaństwo;
  • trwałość i przemiany procesów socjalizacji religijnej – realizowanej zarówno w ramach religijności instytucjonalnej, jak i pozainstytucjonalnej; socjalizacji planowanej (katecheza, kaznodziejstwo, ewangelizacja), jak i przypadkowej (Internet, reklama, massmedia, komiksy);
  • wpływ religii i instytucji religijnych na politykę, ekonomię, kulturę, środowisko.

Nie ograniczamy powyższych zagadnień do jednego wyznania czy religii. Nie chcemy zamykać się wyłącznie w warunkach społeczno-kulturowych polskiego społeczeństwa, choć ono zapewne stanowi zasadniczy kontekst podejmowanych eksploracji. Jesteśmy szczególnie zainteresowani aktualnymi badaniami i analizami z proponowanego obszaru.