Praca socjalna w czasie pandemii COVID-19
Grupa tematyczna
Numer: G24
Organizacja: Sabina Pawlas-Czyż (UŚ), Ryszard Necel (UAM)
Pasmo, godzina:
V 17.09, 11:00-12:30
Miejsce: WYDZIAŁ LINGWISTYKI UW, Sala 3.018
Słowa kluczowe: badania społeczne nad skutkami pandemii, COVID – 19, culture of disaster, praca socjalna, praktyki społeczne
Sekcje: Sekcja Pracy Socjalnej
Wirus SARS-CoV-2 poza poważnymi konsekwencjami dla kondycji zdrowotnej zmienił również obraz socjalnych wyzwań, przed jakimi stoją pracownicy socjalni oraz instytucje pomocy i integracji społecznej. W czasie pandemii obserwowaliśmy większą intensyfikację występowania problemów społecznych, a wśród nich relatywnie często zjawisk przemocy, ubóstwa, bezradności opiekuńczo-wychowawczej, osamotnienia etc. Z drugiej zaś strony zmieniły się sposoby niesienia pomocy drugiemu człowiekowi spowodowane koniecznością zachowania dystansu społecznego i pracy w reżimie sanitarnym.
Celem niniejszej sesji jest przedstawienie empirycznego opisu pandemii koronawirusa w kontekście zmian, jakie wywołała ona w pracy socjalnej, w odniesieniu do wiedzy na temat problemów społecznych, systemu kształcenia, aksjologii, praktyk społecznych. Sesja pomyślana jest jako forum wymiany inspiracji i doświadczeń wśród badaczy, zajmujących się niniejszą tematyką, zarówno w kontekście realizowanych badań empirycznych, jak również w wymiarze praktykowania określonych metod i technik badawczych w badaniach nad sytuacjami nadzwyczajnymi.
W celu uchwycenia kondycji pracy socjalnej w dobie pandemii jako ramę analiz chcemy zaproponować perspektywę określaną jako „culture of disaster”, która w centrum zainteresowania stawia kwestię znaczeń nadawanych katastrofie przez działających aktorów społecznych. Przyjęcie niniejszej perspektywy ma swoje implikacje dla praktyki badawczej, gdyż przedmiotem refleksji stają się wtedy wspólne dla profesjonalistów praktyki społeczne oraz podzielana wiedza, w tym również przekonania na temat doświadczanej sytuacji kryzysowej.
Do dyskusji w ramach grupy regularnej proponujemy następujące kwestie: Jak pandemia koronawirusa wpłynęła na rozwój i kształt pracy socjalnej, jako praktyki społecznej w Polsce?; Jak praca socjalna realizowana w nadzwyczajnej sytuacji pandemii wpłynęła na przemiany zawodowych ról i kolektywnych tożsamości pracowników socjalnych?; Jaka jest percepcja głównych problemów społecznych jako konsekwencji pandemii z perspektywy doświadczeń zawodowych pracowników socjalnych?; Jakie są konsekwencje pandemii dla edukacji w pracy socjalnej?; Jakie są główne wyzwania metodologiczne w badaniach nad pracą socjalną w dobie pandemii?
Anna Michalska
Abstrakt: Referat opiera się na przeglądzie wyników badań socjologicznych i psychologicznych prowadzonych przez badaczy próbujących ustalić jak przebiega proces radzenia sobie z licznymi wyzwaniami które wywołała pandemia COVID-19. Drugim źródłem które zostanie wykorzystane to: informacje zawarte na stronach internetowych ośrodków pomocy społecznej, wypowiedzi rzeczników oraz artykuły prasowe, głównie publikowane w prasie lokalnej. Głównym celem wystąpienia jest pokazanie różnych, niekiedy sprzecznych obrazów funkcjonowania instytucji pomocy społecznej oraz organizacji o charakterze pomocowym, również instytucji specjalistycznych w okresie pandemii. Obrazy konstruowane przez samych pracowników socjalnych różnią się od obrazów przedstawianych przez dziennikarzy, publicystów, społeczników oraz obserwatorów zewnętrznych. W referacie przedstawione zostaną różne oceny funkcjonowania systemu pomocy społecznej oraz zaradności organizacyjnej ośrodków pomocy społecznej, domów pomocy społecznej i instytucji wsparcia środowiskowego. Przedstawienie różnych obrazów pracy socjalnej realizowanej w różnych instytucjach ma również na celu wskazanie specyficznych korzyści płynących z badań opartych na wielu źródłach wiedzy o systemie pomocy w Polsce, korzyści pozwalających na sformułowanie propozycji metodologicznych pod adresem przyszłych badań nad pracą socjalną i rolami zawodowymi pracowników socjalnych.
Małgorzata Szyszka, Agnieszka Zaborowska
Rola pracowników socjalnych w okresie pandemii przyjęła nowy wymiar. Borykając się z własnymi ograniczeniami w wypełnianiu zadań, stali się jeszcze bardziej wyczekiwanymi osobami przez osoby korzystające z pomocy społecznej w Polsce. To „wyczekiwanie” miało (i ma) oczywiście różne oblicza – od roszczeniowości i konfliktowości, przez zagubienie i zdezorientowanie, po wdzięczność. Jednakże pandemia ujawniła także inne zachowania klientów- z jednej strony oczekiwanie emocjonalnego wsparcia, zaś z drugiej – używanie pandemii jako wymówki.
Jak te zachowania i oczekiwania widzą pracownicy socjalni? Czy klient pomocy społecznej charakteryzuje się innymi cechami wywołanymi pandemią? Jak pracownicy zawodów pomocowych oceniają klientów pomocy społecznej okresu pandemii i ich oczekiwania?
Poznanie punktu widzenia pracowników socjalnych jest niezwykle ważne, bo to oni towarzyszyli swoim podopiecznym właściwie od początku pandemii, niosąc im pomoc w trudnych sytuacjach życiowych. Mogą tym samym dostrzec pojawienie się zmian w ich zachowaniach, czy szerzej – wskazać na ewentualny nowy profil klienta pomocy społecznej w pandemii.
W referacie wykorzystane zostaną dane empiryczne pozyskane drogą indywidualnych wywiadów pogłębionych. Badania zrealizował zespół z Instytutu Nauk Socjologicznych KUL. Badania dotyczyły doświadczeń pracy pracowników systemu pomocy społecznej w czasie pandemii Covid-19. Zostały przeprowadzone w okresie wrzesień – listopad 2021 r. wśród pracowników socjalnych i asystentów rodziny. Wywiady przeprowadzono z 31 osobami (dobór celowy). Na potrzeby referatu wykorzystana będzie ta część materiału, która odnosi się do bezpośrednio do oceny zachowań i oczekiwań klientów pomocy społecznej, także refleksji dotyczącej nowych problemów generowanych przez pandemię.
Marta Zaręba
Okres pandemii przyniósł wiele zmian w obrębie kluczowych aspektów życia codziennego jednostek oraz funkcjonowania wielu instytucji publicznych na terenie samorządów lokalnych. Dla funkcjonowania takich jednostek jak ośrodki pomocy społecznej czy powiatowe centra pomocy rodzinie, czas pandemii wiązał się z koniecznością wprowadzenia diametralnych zmian w sposobie organizacji pracy.
Wśród badań empirycznych opisujących zmiany, które nastąpiły w pomocy społecznej, w zakresie funkcjonowania jednostek organizacyjnych pomocy społecznej można wskazać np. badanie pt. „Instytucje pomocy społecznej w czasie pandemii. Raport z badań część I”, zrealizowane przez grupę badaczy z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Poznaniu oraz badanie pt. „Pracownik socjalny w czasie pracy zdalnej”, zrealizowane przez ekspertów z Rady Naukowej Polskiej Federacji Związkowej Pracowników Socjalnych i Pomocy Społecznej.
W mojej opinii niedocenionym źródłem wiedzy w prowadzonych analizach z zakresu funkcjonowania pomocy społecznej, wydają się być sprawozdania resortowe.
Sprawozdania są nie tylko ilościowym sposobem raportowania pewnych faktów o zastanej rzeczywistości społecznej. Sprawozdania są źródłem wiedzy o stanie pomocy społecznej i niewątpliwie są także zarejestrowanym ludzkim przekazem, który może podlegać analizie zarówno ilościowej jak i jakościowej. Aby wykazać empiryczną przydatność sprawozdań, chciałabym na ich podstawie uzupełnić, rysujący się z dostępnych aktualnie badań, obraz pomocy społecznej w czasie pandemii, o przemyślenia pracowników socjalnych, które zaprezentowane zostały w sprawozdawczości resortowej „Ocena Zasobów Pomocy Społecznej”(OZPS) w województwie wielkopolskim, w latach 2020-2021.
Szczególną częścią OZPS, która będzie przedmiotem mojej analizy jest zawarty w niej rozdział 10. – „wnioski końcowe”.
Ta część sprawozdania stanowi miejsce swobodnej wypowiedzi pracowników socjalnych, którzy przygotowują sprawozdanie.
Jakościowa analiza wniosków końcowych pozwoli na udzielenie odpowiedzi na następujące pytania:
1. Jakie aspekty związane z pandemią poruszane zostały we wnioskach końcowych OZPS w latach 2020-2021?
2. Przez pryzmat jakich obszarów pandemia opisywana jest w sprawozdawczości OZPS najczęściej: kadrowego, pracy z klientem, wprowadzonych działań i rozwiązań?
3. Jaki jest dominujący przekaz o wpływie pandemii na pomoc społeczną, wyłaniający się z treści wniosków do OZPS?
4. Jakie aspekty w opisie instytucjonalnych doświadczeń radzenia sobie z pandemią występują najczęściej (narracja o palącym problemie i jego konsekwencjach czy raczej wdrożonych rozwiązaniach)?
5. Czy i jak zmieniał się przekaz na temat pandemii w pomocy społecznej w latach 2020-2021?
6. Jaki wizerunek pomocy społecznej w przeciwdziałaniu negatywnym konsekwencjom pandemii wyłania się ze sprawozdawczości?
Tadeusz Kowalewski
Celem artykułu jest analiza różnych form pracy socjalnej w organizacji pozarządowej. Obszarem badawczym jest Caritas Diecezji Łomżyńskiej. Podjęcie problematyki metod i form pracy socjalnej w opinii podopiecznych Caritas Diecezji Łomżyńskiej jest istotnym i ważnym problemem. Praca socjalna nie jest zarezerwowana jedynie dla instytucji takich jak samorządowe ośrodki pomocy społecznej, ale także dla instytucji wykonywujących zadania zlecone w zakresie pomocy społecznej. Do takich instytucji przynależy Caritas Diecezji Łomżyńskiej. W tego typu instytucji praca socjalna jest szczególnie istotna, gdyż dotyczy podopiecznych, którzy nie zawsze są w stanie sami sobie pomóc. Natomiast Caritas Diecezji Łomżyńskiej poprzez swoje działania realizuje zlecony zakres pomocy społecznej z wykorzystaniem różnorodnych form działania i swoją aktywnością środowiskową. Caritas Diecezji Łomżyńskiej ma szeroki zakres działań, realizuje pomoc z różnych obszarów pomocy społecznej. Jednym z nich jest praca socjalna. Pracownicy podejmujący się pracy środowiskowej zajmują się koordynacją różnych akcji i działań permanentnych. Spełniają oni swoją rolę koordynując działania z wykorzystaniem form pracy socjalnej. Poprzez analizę własnych badań ilościowych i jakościowych ukazana została specyfika pracy socjalnej świadczonej podopiecznym Caritas Diecezji Łomżyńskiej. Zastosowanie metod pracy socjalnej uwarunkowane jest społeczno- ekonomicznymi czynnikami w czasie pandemii. Badania były realizowane w 2021 roku.
