Dyskusja nad zmianą religijna w Polsce powinna wykorzystywać szerzej wyniki analiz nad dynamiką wiary i jej mechanizmowi. Przykładowo zmiana społeczna nie zawsze musi jej sprzyjać jak wydłużenie życia ludzkiego czy zmniejszenie udziału młodzieży w populacji. Także różne wskaźniki religijności jak wiara w dogmaty, praktyki, czy uznawanie wpływu religii na różne sfery życia, mogą się zmieniać w różnym stopniu. Tego typu dane mogą stanowić ważkie argumenty w dyskusjach nad polskimi zmianami. W oparciu o badania Europejskiej/Światowych Systemów Wartości z okresu 1989-2017 wystąpienie stara się pokazać mechanizm zmian w rozbiciu na przemiany wewnętrzne i zewnętrzne. Te drugie to zmiany w składzie społeczeństwa pod względem cech istotnych dla badanego zjawiska jak grupy wiekowe czy wykształcenie. Te pierwsze to z kolei zmiany tego zjawiska w grupach składowych. Wykorzystanie wskaźników zmiany stosowanych w demografii (J. Holzer, Demografia) pozwala wskazać na udział obu tych czynników w zmianie tego okresu np. jak oddziaływuje na zmianę wzrost wykształcenia społecznego, a jak zmiany w grupach o różnym wykształceniu. Tezą wystąpienia jest, że zmiany religijności zachodziły pod wpływem obu tych czynników – zewnętrznych i wewnętrznych, ale głównie miały one charakter wewnętrzny. Dynamika zmian ma także różny charakter w zależności od analizowanego wymiaru religijności.