Krytyka społeczna jest kołem zamachowym debaty publicznej. Kiedy Mister D. (Dorota Masłowska) śpiewa o niemiłym społeczeństwie, Mata o patointeligencji i patoreakcji, tata Maty (prof. Marcin Matczak) spiera się z Adrianem Zandbergiem i Mają Staśko o 16-godzinny dzień pracy, Szczepan Twardoch z Maciejem Radziwiłłem o dziedzictwo pańszczyzny, Tomasz Lis i Jan Hartman radzą niebinarnej Margot, jak ma walczyć o swoje prawa, aby nie urazić większości, Przemysław Czarnek martwi się o cnoty niewieście, a Klub Jagielloński o samotnych mężczyzn z wsi i małych miast, z których za edukacją i pracą wyjechały kobiety – to wszyscy oni uprawiają krytykę społeczną, która bardziej od ugruntowania w wiedzy socjologicznej potrzebuje Twittera. Nie znaczy to jednak, że medialna krytyka społeczna nie powinna przejrzeć się w lustrze trzymanym przez krytykę socjologiczną.

Snuta przez stare i nowe elity opowieść o społeczeństwie reaktywuje dawne podziały społeczne i produkuje kolejne. Konflikty o podłożu klasowym rozgrywa za pomocą kategorii i argumentów nieekonomicznych i niepolitycznych (w głębokim sensie idei polityki). Elity, tłumacząc nierówne tempo modernizacji społecznej w Polsce, uciekają się do wyjaśnień, które za Tomaszem Zaryckim można nazwać kulturalistycznymi i psychologistycznymi, upatrującymi przyczyn społecznych podziałów i barier rozwoju w „mentalności” przypisywanej określonym grupom (młodym i starym, zamożnym i biednym, mieszkańcom wsi i mieszkańcom dużych miast, zwolennikom KO i zwolennikom PiS itd.). Tendencja ta wzmacniana jest przez peryferyjny charakter polskiej debaty publicznej, ambiwalentny stosunek elit do krytyki neoliberalnego kapitalizmu oraz globalne procesy zachodzące w sferze medialnej związane z fragmentaryzacją przekazu i powstawaniem wsobnych poznawczo i światopoglądowo baniek informacyjnych (lub baniek filtrujących – kategoria Eliego Parisera).

Wspólnie z uczestniczkami i uczestnikami tej grupy chciałybyśmy przyjrzeć się krytyczno-socjologicznym okiem powyższym problemom. Zapraszamy do nadsyłania abstraktów wystąpień podejmujących następujące kwestie:

– problem relacji dyskursu publicznego i rzeczywistości społecznej, którą ten dyskurs opracowuje; czy i jak elity widzą polskie społeczeństwo?; kim są „my” (Polacy, obywatele itp.) dla różnych aktorów debaty publicznej: co ich charakteryzuje, do kogo kierowany jest przekaz;

– wiek, płeć, pochodzenie, klasa jako zaczyn kategoryzacji światopoglądowych w dyskursie publicznym; dyskursywne reprezentacje klasy ludowej (np. „Janusze” i „Grażyny”, „beneficjenci 500+”, „Madki 500+, „Sebixy”, „Eurosieroty” itd.), dyskursywne reprezentacje elit nienadążających za społeczeństwem („libki”, „dziadersi”, „boomersi” itd.);

– dyskusje o historii ludowej, pańszczyźnie i społeczeństwie stanowym jako element współczesnych gier w klasy społeczne;

– diagnoza „wojny kulturowej”: kto ją ogłasza, kto ją toczy, w czyim imieniu?; czy najbardziej rozpowszechnione/popularne diagnozy podziałów społecznych i ich źródła są trafne?;

– alternatywni bohaterowie dyskursu publicznego: kto jest w nim nieobecny i co to mówi o dominujących narracjach na temat podziałów społecznych w Polsce;

– punkty ciężkości krytyki społecznej w dyskursie publicznym: ksenofobia, homofobia, klerykalizm i antyklerykalizm, antysemityzm, nihilizm, nieufność wobec wiedzy naukowej;

– paradoksy krytyki społecznej w mediach: krytyka stygmatyzująca, sięgająca do wyjaśnień kulturalistycznych i psychologistycznych, a w niewielkim stopniu do uwarunkowań strukturalnych, samozadowolenie krytykujących i brak autokrytyki związanej z wpływem elit na debatę publiczną;

– krytyka neoliberalnego kapitalizmu i ładu społecznego: jej miejsce i znaczenie we współczesnej debacie publicznej w Polsce; przemiany neoliberalnego konsensusu pod wpływem lewicowej i prawicowej krytyki kapitalizmu oraz pandemii COVID-19;

– obrona neoliberalnego konsensusu w debacie publicznej: wskazywanie „kłopotliwych” klas i grup społecznych, humanizowanie kapitalizmu wykluczającego „ludzi zbędnych”, afirmacja merytokracji;

– tematy tabu w debacie publicznej na temat gospodarki i struktury społecznej oraz problemy z międzygrupową empatią: dlaczego wprowadzenie płacy minimalnej to „komunizm”, a jedzenie mięsa to „Holocaust”?