Ciało i zmiany. Socjologiczne studia o praktykach ucieleśnienia/wcielania
Grupa tematyczna
Numer: G23
Organizacja: Dominika Byczkowska-Owczarek (UŁ), Katarzyna Kowal (UH-P w Częstochowie), Ewa Banaszak (UWr)
Pasmo, godzina:
III 16.09, 14:00-15:30
,
IV 16.09, 16:00-17:30
Miejsce: WYDZIAŁ LINGWISTYKI UW, Sala 01.075
Słowa kluczowe: ciało, grupa, porządek społeczny, tożsamość, zmiana
Sekcje: Sekcja Socjologii Ciała
Socjologia ciała to subdyscyplina, która dynamicznie rozwija się w ostatnich dwóch dekadach i koncentruje się na opisie i analizie wpływu procesów i zjawisk społecznych na ciało człowieka. W jej ramach powstaje, zarówno na świecie, jak i w Polsce, wiele badań i publikuje się coraz więcej artykułów i monografii. Badacze i badaczki pracujący w ramach tej subdyscypliny czerpią zarówno z dorobku innych subdyscyplin socjologii (np. socjologii medycyny, sportu, rodziny, pracy), jak i dyscyplin pokrewnych (np. antropologia, pedagogika, psychologia, medycyna).
Podczas obrad grupy tematycznej zajmiemy się problematyką zmian wpływających na ciało i zmian cielesnych wpływających na porządek społeczny w skali makro (np. COVID-19, zakaz aborcji, obostrzenia pandemiczne, nierówności społeczne), mezo (np. rodzina, grupa rówieśnicza, grupa pracownicza) i mikro (np. porządki interakcyjne, praktyki cielesne, kwestie zmian tożsamości). Do nadsyłania propozycji wystąpień zapraszamy osoby prowadzące badania empiryczne ukazujące praktyki cielesne związane z: projektami zdrowia i troski o siebie; chorobą i profilaktyką chorób; reżimami aktywności fizycznej i diety; wyglądem i presją pięknego ciała; pracą; życiem codziennym; relacjami społecznymi; niepełnosprawnością; seksualnością; obyczajowością religijną; innowacjami technologicznymi; medykalizacją i rozwojem przemysłu farmaceutycznego; starzeniem się i radzeniem sobie ze zmianami cielesnymi wynikającymi z upływu czasu; umieraniem i śmiercią oraz innymi, niewymienionymi tutaj obszarami tematycznymi. Pozostajemy także otwarte na różnorodność perspektyw teoretycznych i badawczych, w których są aktualnie prowadzone analizy statusu ciała w społeczeństwie – od naturalistycznej wizji ciała jako bytu biologicznego, po społeczno-konstruktywistyczne podejście, w którym ciało jest traktowane jako wytwór społeczeństwa i jego kultury.
Jesteśmy przekonane, że tak skonstruowane obrady grupy tematycznej przyczynią się do rozwoju i umocnienia dorobku socjologii ciała oraz staną się okazją do integracji środowiska.
Mariola Bieńko
W prezentacji przyjęto założenie, że cielesność jest kluczowa dla kształtowania podmiotowości. Ciało nie jest bytem o ustanowionej z góry naturze, istocie, jest czymś, co można wyprodukować. Powstaje wedle wzorców konkretnej kultury, złożonych mechanizmów, które składają się na jego socjalizację i rodzaj relacji ze światem. „Ja” cielesne nie ma więc charakteru esencjalnego. „Projekt” ciała staje się kwestią wyboru. (Shilling 1993) Fragmentaryzacja, technicyzacja, czy specyficzna dla późnej nowoczesności estetyzacja życia codziennego skłaniają do dekonstrukcji tego projektu. Cyfrowe kultury samokontroli neoliberalizmu oferują kosmetyczną technologię, aby wytworzyć nadzór nad „pięknym ciałem”. Współczesne media utrwalają wizerunek ciał zarazem plastikowych, jak i plastycznych. (Bordo 2003)
Chirurgia plastyczna i dokonywana w jej ramach medykalizacja stanowi wyraz kontroli społecznej i zarządzania ciałem ludzkim na poziomie zarówno fizycznym, jak też społecznym, ponieważ wskazują one akceptowalny, czy też społecznie pożądany model idealnego ciała, a zarazem definiują „znormalizowanego”, „ulepszonego” człowieka o określonych parametrach. (Blum 2003). Podatne i pojętne ciała podporządkowują się rygorom normalności, wyznaczanym przez ekspertów medycyny estetycznej. Podnoszące atrakcyjność fizyczną zabiegi wyszczuplające, odmładzające, upiększające są przykładem „pracy nad ciałem, przemyślanej manipulacji jego częściami”. (Foucault 2009: 133)
Podstawą wystąpienia jest analiza wyników trzech projektów badawczych: 1) wywiadów indywidualnych semi-structured z mieszkańcami Przemyśla, Chełmna, Kielc, Warszawy, 2) wywiadów fokusowych z warszawskimi studentami, 3) pogłębionych indywidualnych wywiadów z lekarzami medycyny estetycznej. Wybrane wypowiedzi kobiet i mężczyzn w wieku od 18 do 79 lat na temat estetycznych reżimów cielesnych oraz przedstawicieli sfery eksperckiej pozwolą na pogłębienie wiedzy na temat ryzyka inwazyjnych praktyk cielesnych oraz „tworzenia nowych ciał” w kulturze rywalizacji, samorealizacji, samospełnienia. Przedstawione wyniki pokazują, że mechanizmy dyscyplinowania ciała opierające się kiedyś w głównej mierze na wartościach etycznych i zdrowotnych, czerpią dzisiaj z filozofii wolnego rynku i jego nierealistycznych standardów piękna, porno estetyki.
Anna Wójtewicz
W referacie zostaną przedstawione wyniki badań zrealizowanych w ramach grantu „Praktyki kulturowe związane z ciałem w życiu codziennym czterech pokoleń polskich mężczyzn. Analiza socjologiczna” (NCN 2019-2022). Kluczową kategorię teoretyczną dla projektu stanowią praktyki społeczne, nazywane także kulturowymi. Głównym celem badania była analiza tego, co mężczyźni w różnym wieku (od tzw. baby boomers do pokolenia Z) robią w odniesieniu do ciała w ramach codziennej rutyny, uchwycenie różnorodności praktyk i czynników, które je kształtują, ale też wspólnych elementów męskich narracji – niezależnie od wieku badanych.
Z powodu ograniczeń czasowych, spośród wielu uwzględnionych w badaniu rodzajów praktyk wystąpienie będzie dotyczyło jedynie zabiegów higienicznych. Zostanie omówiony m.in. przebieg praktyk, rodzaje zabiegów stosowanych przez badanych, deklarowane sposoby dbania o poszczególne części ciała, rodzaje preparatów i urządzeń, z których badani korzystają podczas zabiegów higienicznych, przypisywana wartość i znaczenie praktyk higienicznych dla badanych oraz źródła wiedzy o tym, jak dana praktyka powinna przebiegać.
Dane były pozyskiwane drogą indywidualnego wywiadu pogłębionego z elementami biograficznymi na przełomie 2021 i 2022 roku (N=60). Do analiz wykorzystywano oprogramowanie MaxQDA.
Paulina Trojanowska-Malinowska
Relacja lekarz-pacjent to przykład sceny, na której ciało odgrywa główną rolę. „Deski” lekarskiego gabinetu są tym bardziej intrygującą perspektywą, ponieważ ciało przez wieki przynależało do kręgu zainteresowań nauk przyrodniczych, w szczególności medycyny, która rozumie i traktuje cielesność w sposób zgoła odmiennym od nauk społecznych. Relacja ta jest także punktem przecięcia dla sfery publicznej i prywatnej, gdzie zawodowy profesjonalizm miesza się z najdelikatniejszymi przejawami intymności jednostki. Ciało jest tutaj zarówno mechanicystycznie analizowanym i fragmentaryzowanym przedmiotem, jak i ucieleśnieniem żywego, autonomicznego podmiotu. Szansą pogłębienia problematyki cielesności w relacji lekarz – pacjent było przeprowadzenie 50 wywiadów z lekarkami i lekarzami, mającymi tak zwany „pierwszy kontakt z pacjentem”. Celem wystąpienia jest przedstawienie wyników i wniosków płynących z niniejszego badania, znajdującego się na styku socjologii ciała i socjologii medycyny. W ramach referatu zaprezentowane zostaną rozmowy z profesjonalistkami i profesjonalistami pozwalające zapoznać się z zawodem medycznym „od kuchni”, przybliżające perspektywę znaną wyłącznie osobom, które go wykonują. Ukazane zostanie „lekarskie” podejście do cielesności, w którym splatają się sformalizowana medyczna wiedza i umiejętności z osobistymi doświadczeniami, przekonaniami jednostki. Prezentacja zwraca uwagę na takie zagadnienia, jak: wpływ płci, wieku, określonych doświadczeń życiowych na podejście do ciała. Podejmuje zagadnienie źródeł wstydu i wstrętu pojawiających się po obu stronach relacji lekarz-pacjent. Ponadto, zagłębia się w prywatną historię osób badanych, opisując wpływ wykonywanego zawodu na kształtowanie się postaw wobec własnej cielesności i seksualności.
Magdalena Wojciechowska
Celem wystąpienia jest refleksja nad zmieniającym się rozumieniem i doświadczaniem własnego ciała przez kobiety uprawiające rekreacyjnie pole dance. Specyfika tej aktywności – związana ze świadomością jej często stereotypowego odczytywania – niejednokrotnie stanowi dla uczestniczek badania przyczynek do poddawania namysłowi swojego ciała i zapośredniczonych przezeń sekwencji ruchów w kontekście tego, jak ich własne doświadczenia lokują się w ramach społecznych konwencji rozumienia pojęć takich jak „kobiecość” czy „atrakcyjność”, ale też „sprawczość” czy „świadomość ciała”. Relacjonując swoje doświadczenia odnośnie do uprawiania pole dane, uczestniczki badania opowiadają – z jednej strony – o zmieniającej się percepcji ciała, które z nierzadko niezintegrowanej z wolą Ja „powłoki” – ograniczającej jednostkę na płaszczyźnie fizycznej czy interakcyjnej i w tym sensie powodującej niepewność – z którą się „walczy”, „przegrywa” i „godzi”, staje się stopniowo partnerem interakcyjnym, „przyjacielem”, uświadomioną częścią Ja, która słucha i jest słuchana. Z drugiej strony narracje kobiet odnoszące się na przykład do kwestii dokumentowania i dzielenia się swoimi osiągnięciami bądź rozumienia czy „akceptowania” ciała zmieniającego się na płaszczyźnie fizycznej – nabierającego masy mięśniowej w miejscach „mało kobiecych” – zwracają uwagę na negocjowanie myślenia o ciele poprzez odnoszenie go do wyobrażeń tego, co bliskie i znane – wzorców kulturowych, których znajomość pozwala na bardziej świadome zarządzanie czy przekształcanie ciała, które słucha i dzięki temu może zostać z rozmysłem wykorzystane do wywarcia określonego wrażenia. Takie odczytywanie ciała w doświadczeniu kobiet uprawiających rekreacyjnie pole dance zwraca uwagę na płynność znaczeń nadawanych mu w dialogu z uogólnionym innym, otwiera przestrzeń do dyskusji nad rolą uprawiania sportu w kontekście pracy tożsamościowej, a jednocześnie umożliwia refleksję nad świadomym wykorzystywaniem ciała w celach wizerunkowych. Powyższe ścieżki analityczne, którymi chciałabym podążyć, rekonstruując doświadczanie własnego ciała przez kobiety uprawiające rekreacyjnie pole dance, są krystalizowane w toku realizacji badań etnograficznych, prowadzonych zgodnie z założeniami metodologii teorii ugruntowanej. Ramę teoretyczną projektu stanowi interakcjonizm symboliczny.
(Wyłożony)
Andrzej Kasperek
Emmanuel Carrère, francuski pisarz i scenarzysta, we wrześniu 2020 roku opublikował książkę pt. „Yoga”. Książkę tę sam autor traktuje jako rodzaj prozy non-fiction, której centrum stanowią doświadczenia Carrère’a związane z praktykowaniem przez ponad 30 lat jogi (także tai chi oraz wschodnich sztuk walki). Fragmenty Yogi potraktować można także jako rodzaj autoetnograficznej obserwacji prowadzonej między innymi podczas (niestety przerwanego) 10-dniowego kursu jogi. Drugą płaszczyzną narracji „Yogi” jest doświadczenie choroby, zakończonej pobytem w szpitalu psychiatrycznym. Depresja (będąca efektem choroby dwubiegunowej), której sam doświadczył jest jednym z lejtmotywów twórczości Carrère’a. Te dwa wątki powieści: jogi i choroby wydają się stanowić ciekawe pole także dla socjologicznych badań. Tym ciekawsze, że stanowią zapis doświadczenia cielesności związanego z praktykami medytacyjnymi oraz z przeżywaniem choroby.
W referacie chodzi mi o coś innego niż o studium z zakresu socjologii literatury, a mianowicie o próbę odpowiedzi na pytanie o to, na ile fikcja literacka może inspirować samą teorię socjologiczną i socjologiczną refleksję na temat doświadczania cielesności. Punktem odniesienia jest tutaj socjologiczna koncepcja wielości rzeczywistości, w której podkreśla się istnienie ograniczonych dziedzin znaczenia (finite provinces of meaning) (np. choroby, ale i religii, świata fantazji, nauki), w których wyeksponowane miejsce zajmuje rzeczywistość życia codziennego.
„Yoga” Carrère’a jest powieścią o wdzieraniu się cierpienia w życie i próbach jego kiełznania między innymi przez medytację. Jak zauważa Meredith B. McGuire, cierpienie, ból czy śmierć, jak i stany euforii, doświadczenia estetycznej czy seksualnej przyjemności zawsze doświadczane są przez ciało. Twórczość Carrère’a przenika powiązana z doświadczeniem cielesności (cierpienia ciała czy śmierci) kwestia teodycei, przy czym on sam łączy w sobie tradycję orientalną (jako osoba praktykująca jogę) oraz chrześcijańską (na początku lat 90. przechodzi trzyletni okres konwersji na katolicyzm). Twórczość Carrère’a analizowana z socjologicznej perspektywy jako wariacja na temat doświadczania wielości rzeczywistości (z uwzględnieniem modyfikacji doświadczenia czasu i przestrzeni związanej z medytacją i chorobą) prowokuje do dyskusji nad procesami sekularyzacji i medykalizacji cierpienia.
Klara (imię formalne Marcin) Bełza
Analizę statusu ciała transpłciowego zawartą w referacie opieram z jednej strony na rozważaniach teoretycznych, w których szukam odpowiedzi na pytanie o genezę dzisiejszego przeciwstawnego i często konfliktowego podejścia do ciała transpłciowego w polskim społeczeństwie, czyli antagonizmu między podejściem naturalistycznym do ciała a tym, w którym jest ono konstruowane społecznie. Z drugiej strony moje badania empiryczne ukierunkowane są na obszary, w których ciała/cielesność osób transpłciowych mierzy się z realnymi wyzwaniami. Status ciała transpłciowego jest kształtowany przez ograniczenia, zakazy i nakazy, z którymi osoby trans muszą się mierzyć by spełniać normy kulturowe i prawne obowiązujące w polskim społeczeństwie. Pierwszy obszar to opieka zdrowotna, w której osoby te z jednej strony muszą spełniać przestarzałe i rygorystyczne kryteria i wpisywać się w ściśle określoną rolę, by otrzymać od lekarzy diagnostów legitymizację swojej transpłciowości a z drugiej strony są dyskryminowane z powodu nieznajomości przez zdecydowaną większość lekarzy różnych specjalności problematyki ciała transpłciowego, także dotykanego chorobami. Kolejnym obszarem moich badań jest funkcjonowanie ciała transpłciowego w przestrzeniach skategoryzowanych przez binarny podział płci. Już w okresie edukacji szkolnej, transpłciowe dzieci są przydzielane do grup zgodnie nie z ich płcią odczuwaną, lecz zgodnie z tą, która została im przypisana przy urodzeniu. Wynika z tego kształtowanie ich fizyczności i performatywności według wzorców, z którymi się nie identyfikują, co ma negatywny wpływ na ich tożsamość, zgodnie z Giddensowską teorią ciała jako odbicia tożsamości człowieka. Ciało transpłciowe napotyka również ograniczenia społeczne w miejscach niezbędnych do zaspokojenia podstawowych potrzeb fizjologicznych (typy toalet publicznych, które również są kategoryzowane płciowo). Uprawianie sportu zawodowego, szczególnie dla transpłciowych kobiet, wiąże się z licznymi ograniczeniami a często nakazami, które nie zawsze są zrównoważonym balansem między polityką inkluzyjności a zasadami fair-play. Istotnym dla mnie jest również zarysowanie kierunku, w którym status ciała transpłciowego powinien się zmieniać uwzględniając odczucia samych zainteresowanych, czyli osób transpłciowych, ale także analizując zmiany ustawodawcze w ostatnim czasie.
Adriana Winogrodzka-Kmak
Referat opiera się na napisanej przeze mnie pracy magisterskiej. Celem mojej pracy i badań było poznanie tego w jaki sposób jest konstruowane kobiece ciało w doświadczeniach ciąży, porodu i połogu w praktykach douli w Polsce. Prowadzona analiza miała dwustanowiskowy charakter – realizowałam pogłębione wywiady indywidualne o elementach narracyjnych z doulami oraz z kobietami, które korzystały z pomocy douli w okresie okołoporodowym.
Zaprojektowane przeze mnie badanie było skoncentrowane na cielesności kobiet. Centralny aspekt stanowiło ciało, które w swojej pracy rozumiem jako pewien konstrukt, ale i doświadczenia, emocje, podejmowane działania i praktyki. Dostrzegam również pewną infrastrukturę, która towarzyszy doświadczaniu ciała. Ponadto w prowadzonych przeze mnie badaniach ciało jest również biograficzne.
W interpretacjach badanych ciało w praktykach douli przyjmuje różne formy. Na podstawie wywiadów wyróżniłam następujące wzory ciała. Pierwszym z nich jest ciało budujące kobiecość, ponieważ dla kobiet kluczowe jest doświadczanie i przeżywanie świata przez ciało. Innym wzorem jest ciało potrzebujące wsparcia i opieki. Z jednej strony doule postrzegają ciało rodzących jako takie, któremu należy pomóc w przeżywaniu okresu okołoporodowego. Natomiast z drugiej strony rodzące kobiety potrzebują towarzyszki, która pomoże im sobie radzić z ich ciałem w czasie ciąży, porodu i połogu. Wzorem ciała jest również ciało fizyczne (materialne), ponieważ doule pracują z fizycznością kobiet i ją wspierają. W praktykach douli ciało jest także emocjonalne, ponieważ u rodzących pojawia się całe spektrum różnych emocji, a doula pomaga im w ich przeżywaniu. Kolejnym wzorem jest ciało poddane wysiłkowi i przekraczające granice. Poród jest pewnym rytuałem przejścia dla rodzącej, a doula stanowi dla niej przewodniczkę, która ją przez niego prowadzi. Ciało rodzącej w okresie okołoporodowym podejmuje ciężką fizyczną pracę, która często powoduje cierpienie. Przeciwstawne do wcześniejszego wzoru jest ciało przeżywające przyjemność, ponieważ różne działania, które doule wprowadzają w swoich praktykach wywołują uczucie przyjemności u rodzących. Wzorem ciała w praktykach douli jest również ciało elastyczne – jest ono bardzo plastyczne i zmienne. Ostatnim wzorem, który wyróżniłam jest ciało jako obszar kontroli i sprawstwa, ponieważ doule starają się wyrwać ciało rodzących ze zmedykalizowanych struktur i przejąć nad nim opiekę w celu nadania mu podmiotowości.
Z przeprowadzonych badań wyłoniły się pewne wzory konstruowania ciała w praktykach douli. Wyniki pokazują, że wszystkie z wyróżnionych wzorów nie występują same jako oddzielny obszar cielesności. Każdy z nich łączy się z innym, wzajemnie się przeplatają i uzupełniają. Na przykład budowanie kobiecości ma wpływ na wsparcie i opiekę kobiecego ciała. Z kolei element wsparcia opiera się o emocje i fizyczność ciała, które są związane z poddaniem ciała wysiłkowi i ciałem, które przekracza granice. Poprzez wsparcie emocjonalne i fizyczne kobiety doświadczają również przyjemności. Powiązana jest z tym jego elastyczność, która pozwala na plastyczność i zmianę ciała. Wzór zamykający to ciało jako obszar kontroli i sprawstwa, ponieważ doula przejmuje kontrolę nad kobiecym ciałem poprzez wcześniej wymienione aspekty, tzn. budowanie kobiecości, wspieranie i opiekę ciałem, działanie z emocjami i fizycznością ciała, pomoc ciału w wysiłku i przekraczaniu granic, umożliwienie ciału doświadczania przyjemności oraz pracy, która jest możliwa dzięki elastyczności ciała. Te wszystkie działania nadają sprawstwo ciału kobiety.
Reasumując i odpowiadając na problem badawczy mogę stwierdzić, że z ośmiu wymienionych wymiarów składa się obraz konstruowania kobiecego ciała w doświadczeniach ciąży, porodu i połogu w praktykach douli w Polsce. Tak konstruowane ciało jest odpowiedzią na wpływ kontekstów, które rozwijałam w rozdziałach teoretycznych swojej pracy.
Dagmara Tarasiuk
W referacie przedstawię wyniki badań realizowanych w ramach projektu OPUS 15 „Doświadczanie ciała i gestów w świecie społecznym hatha-jogi. Znaczenia i transmisja wiedzy w praktyce cielesnej”. Zagadnieniem, któremu poświęcę wystąpienie jest rola zmysłów w procesie poznania i przekazu wiedzy cielesnej.
Badania przeprowadzane były wśród praktykujących hatha-jogę grupową, na różnych poziomach zaawansowania. Dane pozyskiwane były zarówno z wywiadów pogłębionych, obserwacji, obserwacji uczestniczących (jako praktykujący i nauczyciel) oraz – co było szczególnie cennym źródłem w kontekście badania zmysłów – z autoobserwacji zapisywanych przez uczestników projektu zaraz po praktyce.
Kategorią, która wyraźnie ukazywała się w analizach pierwszych autoobserwacji był wzrokocentryzm uczniów, który z czasem ustępował miejsca pozostałym zmysłom takim jak słuch i dotyk. Ustanowienie przez praktykujących zmysłu wzroku w centrum miało swoje odbicie w trzech potrzebach uczniów: potrzebie wyraźnego, dobrze widzialnego, wizualnego wzoru, do którego dążą poprzez odwzorowanie pozycji przyjętej przez nauczyciela, potrzebie kontrolowania tego jak wygląda pozycja, którą odwzorowują, czyli jak wizualnie jest odbierana przez znaczących innych obecnych na sali oraz potrzebie fizycznych, czyli widzialnych postępów. Zmysł wzroku zaangażowany był i na poziomie wizualnego porównania i na poziomie wizualnej autoprezentacji.
W trakcie badań mieliśmy możliwość uzyskać dodatkowej zmiennej, której nie zakładaliśmy na początku projektu. Pandemia covid-19, która wypadła po pół roku projektu, zmusiła nas do przeniesienia ćwiczeń do strefy online. To właśnie dzięki analizie porównawczej praktyki prowadzonej na żywo i przez Internet mogliśmy przyjrzeć się roli i ważności poszczególnych zmysłów w przekazie wiedzy związanej z ciałem. Co jednak istotne – rozpatrywaliśmy je całościowo, zauważając ich wzajemny wpływ i złożoność.
Kluczowym okazał się – ponownie – zmysł wzroku i kategoria widzialności, ale także zmysł dotyku odnoszący się nie tylko do korekt wykonywanych przez nauczyciela (uniemożliwionych w trakcie praktyki online), ale także do poczucia bezpieczeństwa i tworzenia relacji nauczyciel-uczeń. Fizyczna nieobecność nauczyciela i współpraktykujących, przy jednoczesnej wizualnej widoczności na ekranie przyniosła ciekawe wnioski na temat autoprezentacyjnego charakteru praktyki grupowej ale także jej wspólnotowego charakteru, zwłaszcza w kontekście wspólnego wytwarzania wiedzy przez uczestników. Ponadto, nowe warunki badań pozwoliły nam zrozumieć, że trakcie przekazu wiedzy fizycznej zmysły nie działają oddzielnie, a stale ze sobą współpracują, tworząc multisensoryczne doświadczenie, w którym praktykujący jednocześnie obserwuje (siebie i innych), słyszy, wykonuje ruchy i jest dotykany.
Agnieszka Maj
Jak pandemia przedefiniowała nasze myślenie o tym, co „niezbędne”? W swoim wystąpieniu chciałabym odnieść się do tego tematu w kontekście strategii zaopatrzenia w żywność. Badania prowadzone w ciągu ostatnich dwóch lat w różnych krajach Europy i na świecie wskazują, że doświadczenie życia w rzeczywistości tzw. lockdownu, która wiązała się między innymi z koniecznością ograniczenia kontaktów z innymi czy zmniejszenia ilości wizyt w sklepach, wymusiła w wielu wypadkach zmianę stosowanych przez konsumentów strategii zaopatrzenia w żywność (zob. m.in. Bracale, Vaccaro 2020, Janssen i in. 2021, Aday i Aday 2020, De Backer i in. 2021). Nowe praktyki, które mogliśmy obserwować nie tylko w Polsce, ale i na świecie obejmowały między innymi: dążenie do bardziej racjonalnego planowania zakupów i wykorzystania zgromadzonych zapasów żywności, własnoręczne przygotowywanie potraw i przetworów, uważniejsze planowanie posiłków i wyjść po zakupy czy związane z wprowadzeniem limitu klientów ograniczenie stołowania się „na mieście”. Czy doświadczenia te mogą przyczynić się do zmiany sposobu gospodarowania żywnością w przyszłości? Czy też są jedynie chwilowym dostosowaniem się do okoliczności? Jak pandemia wpłynęła na nasze postrzeganie żywności jako „zasobu”? Między innymi na te pytania chciałabym odpowiedzieć odwołując się do wyników badań własnych – wywiadów pogłębionych przeprowadzonych z wybraną grupą badanych.
(Wyłożony)
Katarzyna Mańkowska
Tożsamość człowieka, jej zmienność i wielowymiarowość od wieków stanowią źródło zainteresowania badaczy. Badania do mojej pracy doktorskiej skupiają się na źródłach, rozwoju i procesie konstruowania niebinarnych tożsamości płciowych. Projekt obejmuje 29 wywiadów pogłębionych z elementami biograficznymi przeprowadzonych z osobami nie określającymi swojej tożsamości płciowej w binarnych kategoriach. Celem badania było m.in. dowiedzenie się jak rozwijają się niebinarne tożsamości płciowe na przestrzeni życia, jakie czynniki zewnętrzne wpływają na ten rozwój oraz jakie działania podejmują osoby niebinarne by czuć się bliżej swojej tożsamości. Kluczowe okazały się praktyki związane z językiem oraz z ciałem i ekspresją. Ciało, jego zmiany w trakcie dojrzewania, ale też świadome modyfikacje miały kluczowe znaczenie w opowieściach dotyczących konstruowania niebinarnych tożsamości. Było ono znaczące zarówno w sytuacjach odczuwanej dysforii, kiedy nie współgrało z płcią odczuwaną, ale również mogło stanowić źródło euforii, zmieniając się w kierunku pożądanym. Ciało jak i związana z nim ekspresja są w opowieściach osób niebinarnych elementami poddawanymi ciągłej kontroli i świadomej konstrukcji. Stają się narzędziami w procesie tworzenia tożsamości. Referat konferencyjny ma na celu przybliżyć zarówno kwestię znaczenia ciała w procesie kształtowania niebinarnych tożsamości, jak również wskazać na mnogość i rolę praktyk związanych z modyfikacjami ciała i w konsekwencji ekspresji przez osoby niebinarne.
