Polskie społeczeństwo staje się w ostatnich latach coraz bardziej różnorodne pod wieloma względami. Dzieje się tak, między innymi, za sprawą przybywających do Polski migrantów i migrantek, które z różnych powodów decydują się na budowanie swojego życia w kraju nad Wisłą. Osoby migranckie nie ograniczają jednak swoich działań jedynie do uczestnictwa w rynku pracy (na co zwykło się kłaść nacisk w rozmaitych analizach), ale często są też jednostkami zaangażowanymi politycznie.
W proponowanym referacie przedstawię wyniki badań jakościowych zrealizowanych przeze mnie latem 2021r., w ramach których przeprowadziłam wywiady narracyjne z migrantkami uczestniczącymi w protestach związanych z zaostrzeniem prawa aborcyjnego w Polsce, które odbyły się na przełomie 2020 i 2021r. Podczas badań posłużyłam się koncepcją obywatelstwa jako doświadczenia (lived citizenship), która pozwala na poszerzenie rozumienia obywatelstwa i w przeciwieństwie do klasycznych teorii, umożliwia interpretację znacznie szerszego spektrum doświadczeń związanych z obywatelstwem, niż tylko tych ograniczających się do praw wynikających z formalnego statusu.
Mimo nieposiadania wyżej wspomnianych praw (takich, jak możliwość głosowania w wyborach czy kandydowania), migrantki walczą o prawo do decydowania o życiu w imieniu swoim oraz innych mieszkanek i mieszkańców Polski. Angażując się w protesty proaborcyjne, buntują się przeciw niesprawiedliwości i łamaniu praw człowieka w państwie, w którym same znajdują się na nieuprzywilejowanej pozycji. Co więcej, robią to pomimo świadomości potencjalnych zagrożeń wynikających z zaangażowania w protesty i dają w ten sposób wyraz swojemu obywatelstwu.
Potrzeba działania wynika bezpośrednio z troski, która jest niezwykle silnym motorem politycznego zaangażowania uczestniczek moich badań. Troska ta wyrażana jest poprzez walkę o bezpieczeństwo swoje i swoich bliskich, potrzebę budowania bardziej sprawiedliwej przyszłości oraz poczucie odpowiedzialności za społeczeństwo, którego zdecydowały się być częścią.
By bliżej przyjrzeć się doświadczeniom migrantek biorących udział w protestach proaborcyjnych, przyjmę konceptualizację opartą na czterech wymiarach lived citizenship: performatywnym, przestrzennym, relacji społecznych oraz afektywnym. Ponadto, soczewką, przez którą będę się przyglądać wymienionym wymiarom będzie troska stanowiąca immanentny element zaangażowania migrantek w protesty proaborcyjne.
Celem mojego referatu będzie zwrócenie uwagi na nową, znaczącą (zarówno ze względu na zwiększającą się liczebność, jak i rosnącą sprawczość) grupę obywatelek rodzącą się w ramach polskiego społeczeństwa. Ich doświadczenia z zaangażowania w protesty proaborcyjne zmuszają do refleksji nad przeważającym dotychczas rozumieniem obywatelstwa i prowokują do redefinicji tego, kim w rzeczywistości są obywatelki i obywatele, i czym może być wspólnota obywatelska w przyszłości. W świetle kryzysów, z którymi mierzymy się obecnie i z którymi w sposób nieunikniony zmierzymy się w niedalekiej przyszłości, postulować będę zwiększone zaangażowanie socjolożek i socjologów w budowanie społeczeństwa opartego na trosce i solidarności ponad wszelkimi różnicami.