Zgodnie z komunikatem opublikowanym 14 marca 2022 przez UNHCR, blisko 3 miliony osób opuściło Ukrainę w wyniku rosyjskiej inwazji rozpoczętej 24 lutego br. Według danych funkcjonariuszy Służby Granicznej, do Polski trafiło w tym czasie 1 mln 700 tys. uchodźców. Bezprecedensowa skala wynikających z sytuacji konfliktu zbrojonego migracji oraz szerokie spectrum problemów, z jakimi spotykają się zarówno uchodźcy, jak i społeczności przyjmujące oraz efektywna integracja społeczna stanowić będzie zapewne jedno z największych wyzwań polityki społecznej w Polsce.

Celem wystąpienia jest omówienie szans i zagrożeń dla długotrwałych strategii adaptacji i integracji uchodźców ukraińskich w województwie śląskim, w tym m.in.: instytucjonalnych mechanizmów wsparcia, analizy dostępnych form wsparcia społecznego (pomocy psychologicznej, zintegrowanego systemu pomocy rodzinie, form integracji społeczności lokalnej i uchodźców itp., wsparcia w podjęciu pracy) oraz zaangażowania lokalnych NGO i wolontariuszy w pomoc poszukującym schronienia na Śląsku Ukraińcom. Wystąpienie jest wynikiem obserwacji uczestniczącej i wywiadów prowadzonych od 26 lutego 2022 zarówno z rodzinami uchodźców osiadającymi na Górnym Śląsku, jak i z pracownikami jednostek samorządu terytorialnego w miastach, gminach miejskich i wiejsko-miejskich woj. śląskiego odpowiedzialnych za zapewnienie wsparcia uchodźcom.

Sytuacja uchodźstwa wiąże się z dwoma rodzajami traumy – z jednej strony jest to samo doświadczenie uchodźstwa, z drugiej zaś stres wynikający z konieczności przystosowania do nowych warunków. Uchodźcy są w szczególny sposób zagrożeni wykluczeniem społecznym, które może wynikać z jednej strony z braku zabezpieczenia potrzeb socjalnych (brak zakwaterowania, ograniczony dostęp do świadczeń społecznych, ograniczony dostęp do pomocy medycznej, trudności w podjęciu pracy, bariery komunikacyjne itp.), ale także z powodu doświadczonego stresu psychologicznego i braku akceptacji ze strony otoczenia. Wyniki badań i rekomendacje w zakresie skutecznej integracji m.in. osób przesiedlonych wewnętrznie wskazują na pilną potrzebę poprawy komunikacji między różnymi grupami, a także zapewnienia wsparcia psychologicznego w celu zredukowania stresu, odzyskania wiary we własne siły czy przezwyciężenia stereotypów i autostereotypów.