Celem wystąpienia będzie przedstawienie wyników wstępnych badań nad przeglądem literatury dotyczącej społecznych skutków suszy, zwłaszcza jej wpływu na upłciowione wzorce pracy w rodzinnych gospodarstwach rolnych. Susza, a konkretnie susza rolnicza, jest definiowana jako okres, w którym wilgotność gleby jest niewystarczająca dla zaspokojenia potrzeb roślin, a tym samym prowadzenia gospodarki rolnej. W ostatnich latach susza rolnicza dotyka Polskę co roku – w roku 2018 chociażby ponad połowa użytków rolnych w Polsce była zakwalifikowana jako tereny objęte suszą. Polska jest krajem z jednym z najmniejszych zasobów wodnych per capita w europie.
Susza nie pozostaje bez swoich konsekwencji społecznych, zwłaszcza w społecznościach wiejskich. Badania przeprowadzone m.in. w Australii wskazują na występowanie zmian w upłciowionym podziale pracy (kobiety pracujące w rodzinnych gospodarstwach rolnych podejmują pracę poza nim, aby zrównoważyć straty finansowe wywołane suszą). Zróżnicowane płciowo są również strategie “radzenia sobie” (coping strategies) z sytuacją niepewności wywołanej suszą – mężczyźni częściej wykazują zwiększone problemy ze zdrowiem psychicznym i fizycznym, poszukując nowych strategii produkcji rolnej, podczas gdy kobiety starają się zarządzać domowym budżetem i kontynuować role opiekuńcze (Alston 2006a).
Polskie rolnictwo zasadza się na rodzinnych gospodarstwach rolnych, ze względu na stosunkowo niewielki stopień kolektywizacji rolnictwa w latach Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Wiejska rodzina zatem historicznie była w Polsce nie tylko komórką społeczną spajaną więzami pokrewieństwa i emocji, ale też jednostką produkcyjną, której każdy członek swoją pracą przyczyniał się do poziomu produkcji (Michalska 2018; Bukraba-Rylska 2008). Pomimo przemian wywołanych transformacją ustrojową, a następnie akcesją Polski do Unii Europejskiej, większość polskich gospodarstw pozostaje przedsiębiorstwami rodzinnymi, w których konieczne jest zarówno wykonywanie pracy fizycznej, jak i administracyjnej. Zasadną zatem zdaje się próba zbadania, jak członkowie rodzin rolniczych negocjują strategie radzenia sobie z suszą i jak zmieniają się ich role w gospodarstwie.
Wystąpienie będzie opierać się na przedstawieniu przeglądu literatury opisującej upłciowione strategie radzenia sobie z suszą i jej wpływ na rodzinne gospodarstwa rolne. Jest to stosunkowo rzadko podnoszony temat; gros publikacji pochodzi z terenów najbardziej suszą dotkniętych, a więc Australii (Alston 2006), Sudanu (1993), czy Nikaraguy (2009). Mogą one jednak stanowić swoistą inspirację dla prowadzenia podobnych badań w Polsce. Przegląd literatury stanowi część projektu doktorskiego, który ma na celu opisanie wpływu suszy na rodzinne gospodarstwa rolne w Polsce.