Czy społeczności lokalne mogą mieć wpływ na poprawę kondycji środowiska naturalnego? Jakie postawy społeczne można zaobserwować we współczesnej Polsce wobec zmian klimatycznych, a zwłaszcza wobec pogłębiającego się kryzysu wodnego? Czy obywatelsko-eksperckie działania aktywistyczne podejmowane w trosce o przyszłość mogą być skuteczne i oddziaływać na system oficjalnych polityk i dyskursów środowiskowych? Jakie to działania i na jakich zasadach dokonuje się transfer wiedzy między aktywistami środowiskowymi, ekspertami a decydentami? To tylko niektóre pytania, które postawię w proponowanym referacie.

Referat opiera się na wstępnych badaniach antropologicznych realizowanych od końca 2018 r. w gminie Rogoźno (pow. obornicki w Wielopolsce) a jego szczególny kontekst – postępujący kryzys wodny został wskazany przez lokalnych działaczy na rzecz środowiska za priorytetowy. Jeden z głównych problemów jaki dostrzegają reprezentanci tej społeczności nie jest kryzys wodny sam w sobie, lecz nieefektywna komunikacja wiedzy naukowej i eksperckiej, która nie jest uwzględniana przez rozmaite podmioty procesów inwestycyjnych i decyzyjnych (m.in. przez władze samorządowe, instytucje publiczne, dużych inwestorów). Przypadek gminy Rogoźno jest szczególny z kilku względów. Historia sprzeciwiania się i działania na rzecz ochrony lokalnego środowiska sięga w tej gminie połowy lat 90. XX w. Od 2017 r. nabrały one wyjątkowego tempa w związku z planami otwarcia żwirowni, niekorzystnymi dla przyrody studiami korytarzowymi projektowanej drogi ekspresowej S11, nieskuteczną rekultywacją jezior oraz nieefektywną gospodarką wodno-kanalizacyjną. Zaczęto dostrzegać problemy związane z retencją wód, zanikiem wodnej bioróżnorodności oraz potrzebę renaturyzacji lokalnych rzek. Podjęte interwencje doprowadziły między innymi do reaktywizacji zawieszonego w 2015 r. projektu Lasu Modelowego (jedynego w Polsce) oraz uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego – obie tymczasowo zablokowały niekorzystne przyrodniczo i społecznie plany inwestycyjne. Pod względem środowiskowym teren gminy należy kojarzyć ze skrajem Puszczy Noteckiej, bogatą siecią hydrograficzną, trzema rezerwatami przyrody, dwoma obszarami chronionego krajobrazu, Obszarem Natura 2000, lasami ochronnymi oraz przebiegającym przez jej teren korytarzem ekologicznym.

Moim celem jest zaprezentowanie oddolnie podejmowanych praktyk aktywistycznych przybierających formę kolaboracji między mieszkańcami gminy a naukowcami, organizacji konsultacji, spotkań i konferencji, interwencji administracyjnych (wnioski, alternatywne ekspertyzy, interpelacje, petycje), stałego monitoringu poczynań władz samorządowych oraz instytucji takich jak Wody Polskie, Lasy Państwowe, RDOŚ czy GDDKiA. Oddolne spojrzenie na próby zapobiegania kryzysowi wodnemu w proponowanej mikroskali, może pozwolić na lepsze zrozumienie mechanizmów komunikowania oraz transferowania wiedzy eksperckiej w kontekście kryzysu wodnego.