Współczesna Polska jest krajem, w którym ścierają się dwa odmienne sposoby definiowania narodu zasadzające się na dwóch typach wspólnot: etnicznej (ethnos) oraz obywatelskiej (civil) (m.in. Kohn 1945; Smith 1991). Jak pokazują dotychczasowe badania (Larsen 2017; Wysocki 2020; por. Zubrzycki 2001, 2002) w Polsce dominuje wzór konstruowania tożsamości narodowej za pomocą kategorii ethnos, który za podstawę więzi uznaje wspólne pochodzenie, język oraz kulturę. Stan ten jest jednak negocjowany; podejmowane są próby redefinicji tożsamości oraz tworzenia wspólnoty obywatelskiej (Zielińska 2010; Zubrzycki 2014).
Generowanie wspólnot narodowych odbywa się przede wszystkim na poziomie dyskursywnym (Smith 2007: 106), ale procesy te nie omijają świata materialnego. W ostatnich latach w badaniach społecznych rozwijany jest kierunek podejmujący kwestie badania roli zwykłych przedmiotów w omawianych procesach (Edensor 2004; Zubrzycki 2017).

Od kilku lat popularność w Polsce zyskują ubrania, które można określić jako społecznie zaangażowane. Poprzez to pojęcie rozumiem takie ubrania, która w swojej treści (kolorami, aplikacjami, nadrukami, haftami) nawiązują do aktualnych problemów społecznych istotnych dla określonych grup społecznych lub zbiorowości osób. Kategorię tę wprowadzam, aby zwrócić uwagę na udział nieożywionych, zwykłych, przedmiotów – ubrań – w społecznych procesach. Istotną cechą omawianej odzieży jest, to, że ma ona swoje znaczenia – niesie za sobą przesłanie, jest zakładana intencjonalnie (por. Baran 2020).
Jednym z najbardziej charakterystycznych kierunków jest trend prawicowej odzieży patriotycznej (patriotycznymi w tym kontekście są także ubrania „antymarksistowskie” i antyunijne). W ostatnich latach pojawiły się nowe typy zaangażowanych ubrań. Powstała odpowiedź na prawicową odzież patriotyczną – m.in. polska antyprawicowa (wciąż jednak patriotyczna) marka Lewacka Szmata. Coraz większą popularnością cieszy się także odzież tęczowa, m.in. marka Unipride. Mając na uwadze utrzymującą się od dekady popularność opisywanych ubrań (pierwszy sklep z odzieżą patriotyczną Surge Polonia powstał w 2011 roku) proponuję refleksję nad tym zjawiskiem w świetle ścierających się wizji narodowej wspólnoty wśród Polaków.

Zaproponowany referat będzie opierał się na analizie części materiału zebranego do aktualnie prowadzonych badań doktorskich. Głównym celem całego projektu jest zbadanie roli, jaką odgrywa zaangażowana społecznie odzież w procesach konstruowania tożsamości narodowej.
Przedmiotem refleksji podczas proponowanego wystąpienia jest ponad dwa tysiące zdjęć ubrań pochodzących ze sklepów sprzedających różne „style” zaangażowanej społecznie odzieży. Chciałabym zastanowić się nad odpowiedzią na pytanie, czy odzież może stanowić formę oporu wobec hegemonialnej wizji narodu? Z drugiej jednak strony należy także podjąć refleksję nad kwestiami „antyhegemonialnego” oporu wobec tych, którzy próbują transformować wspólnotę narodową zgodnie z wizją obywatelską (civil).
W zaplanowanym referacie na podstawie analizy sprzedawanych ubrań, które określam jako zaangażowane społecznie chcę zastanowić się nad odpowiedzią na dwa główne pytania:
1. Jakie treści dominują na sprzedawanej odzieży? Do jakich wartości w dychotomii etnicznego i obywatelskiego rozumienia narodu nawiązują? Czy do narodu opartego na więzach krwi i ziemi, czy wspólnoty opartej o zbiorowy konsensus?
2. Jakie są relacje między różnymi „stylami” odzieży? Czy odmienne style odzieży nawiązują do odmiennych wizji narodu? Czy pomiędzy odmiennymi sklepami można zaobserwować krytykę odmiennych wizji narodu?

Proponuję, aby omówić zebrany, skategoryzowany i poddany analizie materiał, co pozwoli także na stworzenie możliwości dyskusji nad dotychczasowymi wynikami i tropami analizy. Wierzę, że pozwoli to na możliwość podniesienia wartości prowadzonych badań, a w przyszłości całego projektu doktorskiego.