Bliskie związki w procesie zmian
Grupa tematyczna
Numer: G15
Organizacja: Iwona Przybył (UAM), Beata Szluz (UR), Magdalena Rosochacka-Gmitrzak (UW), Małgorzata Szyszka (KUL)
Pasmo, godzina:
I 15.09, 14:00-15:30
,
II 15.09, 16:00-17:30
Miejsce: SGGW, BUD. 4, Sala 5
Słowa kluczowe: równość w rodzinie
Sekcje: Sekcja Socjologii Życia Rodzinnego i Intymności
Problematyka stałości i zmiany w odniesieniu do bliskich związków: relacji intymnych, seksualnych, przyjacielskich i rodzicielskich, znajduje współcześnie w socjologii szczególne miejsce. Jesteśmy świadkami gruntownych przeobrażeń na poziomie mikrostrukturalnym i makrostrukturalnym o wielorakim charakterze, które odzwierciedlają jedynie zmiany kontekstu społecznego, politycznego, ekonomicznego i demograficznego współczesnego świata.
Z jednej strony, socjolodzy odnotowują nasilone procesy destandaryzacji, personalizacji i prywatyzacji praktyk obyczajowych przejawiające się w refleksyjnie budowanych scenariuszach bliskości, a także rozpoznają wiele punktów orientacyjnych i źródeł wiedzy znajdujących się dziś w obiegu. Globalizacja ekonomiczna i kulturowa, indywidualizacja i samorealizacja, ekonomia niepewności oraz gwałtowny rozwój technologii reprodukcyjnych spowodowały, że aktorzy społeczni zaczęli także samodzielnie decydować, jaka struktura jest rodziną czy przyjaźnią, a jaka nią nie jest.
Z drugiej jednak strony, w świadomości społecznej nadal silnie obecne są narzucone instytucjonalnie zobowiązania wobec osób bliskich, zwłaszcza wobec najbliższych krewnych i powinowatych. W obszarze bliskich związków coraz częściej badacze znajdują dowody na retradycjonalizację rytuałów i praktyk, co zapewnia poczucie przynależności do określonej kategorii społecznej i staje się istotnym elementem tożsamości ponowoczesnej jednostki.
Jednocześnie retradycjonalizacyjne predylekcje obserwowane w Polsce i wielu krajach na całym świecie, zdają się nie tylko wychodzić poza wspomniane obszary, ale również ujawniać asocjacje z retoryką antyrównościową. Procesy modernizacyjne zachodzące na gruncie rodzinnym w naszym regionie demonstrują w ten sposób zbieżność z kondycją zjawiska na poziomie społecznym: swą niedokończoność. Jak wyraziście wybrzmiewają konsekwencje modernizacji jedynie galwanizowanej, można obserwować na podstawie nasilających się – w konserwatywnych kręgach – specyficznych nostalgii m.in. za społecznymi rolami w rodzinie opartymi na mitycznie, mizoginicznie i patriarchalnie definiowanej tradycji. Niepokojąco sprzyja to Baumanowskiej retrotopii: próbach powrotu do tego, co w rodzinie jedynie kolektywne zamiast indywidualne, krytyce kobiecych zachowań odbiegających od permanentnej dążności do prokreacji i autoredukcji do tego, co domowe/prywatne/opiekuńcze. Omawiane tendencje szczególnie silnie unaoczniły się w czasie pandemii COVID-19, choć ich obecność odnotowywano jeszcze przed I kwartałem 2020 roku.
Zapraszamy wszystkich zainteresowanych analizą kierunku i treści różnorodnych przeobrażeń w odniesieniu do bliskich związków, a także uwarunkowaniami tychże zmian. Wystąpienia mogą być podstawą dyskusji odwołującej się zarówno do narracji kulturowej, w której kluczowa rola przypisywana jest zmianie mentalnej, jak i narracji ekonomicznej i politycznej, w której zmian upatruje się w „kompresji” przestrzeni i sposobów komunikowania się na świecie.
Anna Kwak
Rodzina podlega procesom przemian niemal od zawsze. Uwarunkowania zmian tkwią w oddziaływaniach powiązanych czynników o charakterze społecznym, ekonomicznym, demograficznym, kulturowym. Zdarza się, że rzeczywistość konfrontuje nas ze szczególnymi i nagłymi wydarzeniami, które mogą mieć wymiar globalny. Jednym z nich jest obecna pandemia, która przeorganizowała życie jednostkom, a szerzej społeczeństwom. A co z rodziną w czasie pandemii ? Pandemia zaburzyła rodzinne zwyczaje, relacje, plany, kontakty społeczne, zagrażając zdrowiu, zarobkom, społecznej spójności, dobrostanowi jednostek i ich rodzin (Gouveia R., Ramos V., Wall K. 2021). Rodziny i ich członkowie zderzyli się z niepewnością, brakiem bezpieczeństwa, niepokojem, przymusem podejmowania nowych działań solidarnościowych i altruistycznych. Wpływ pandemii na rodziny nie jest jednakowy. Badacze wskazują na negatywne/pozytywne konsekwencje, na zmiany w relacjach, na nowe wyzwania dla rodzicielstwa (Evans S., Mikocka-Walus A., Klas A., Olive L., Sciberras E., Karantzas G., Westrupp E.M. 2020). Obserwowany jest spadek tendencji opuszczania domu rodzicielskiego przez młodych dorosłych, związany z niepewnością ekonomiczną pogłębioną pandemią (Luppi F., Rosina A., Sironi E. 2021). Pandemia, jak zauważają badacze, stwarza także okazję dla większej solidarności pokoleniowej w rodzinie w zakresie wspierania instrumentalnego, finansowego, emocjonalnego (Gilligan M., Suitor J.J., Rurka M. 2020).
Rodzina przedstawia wieloosobowy bliski związek, którego postrzeganie jest powiązane z relacjami między członkami. Czy pandemia weryfikuje ocenę więzi wewnątrzrodzinnych? Głębsza analiza efektów pandemii na relacje rodzinne została oparta na spostrzeżeniach członków rodzin. W referacie skupię się na danych uzyskanych w badaniach zrealizowanych w 2020 roku w Katedrze Studiów Rodziny i Patologii Społecznej ISNS UW. Przeprowadzono 96 wywiadów z przedstawicielami czterech pokoleń: w wieku 13-15; 19-23; 45-59; 65+ (po 24 wywiady z każdym pokoleniem). Przedstawiany fragment wyników dotyczy postrzeganego wpływu pandemii na bliskie relacje w rodzinie przez jej członków. Czy można mówić o pokoleniowo zbieżnych spostrzeżeniach czy o różnych obrazach każdego pokolenia? Czy trudna sytuacja (pandemia) wpływa na ocenę więzi w rodzinie? Czy badani wskazują co stanowi bazę zachowującą znaczeniową stałość relacji w rodzinie? i wartość rodziny jako bliskiego związku?
Magdalena Stankowska
Pandemia COVID-19 spowodowała wiele zmian w życiu rodzin na całym świecie. Pewnych trudności doświadczyły też rodziny wychowujące małe dzieci. Zamknięcie placówek, do których na co dzień uczęszczały dzieci, ciągłe ryzyko kwarantanny w momencie, gdy dzieci wróciły do żłobków czy przedszkoli, ograniczenie kontaktów z dziadkami, a tym samym pozbawienie możliwości wsparcia w sprawowaniu opieki nad dziećmi, przejście w tryb pracy zdalnej bądź hybrydowej i praca w domu, w którym przebywają małe dzieci stanowiły wyzwania dla partnerów w związku. Jak w takich sytuacjach rodzice małych dzieci funkcjonowali jako para? Czy mieli czas i możliwości, aby zatroszczyć się o relacje w związku? W wystąpieniu zamierzam odnieść się do wyników badań własnych jakościowych ( wywiadów pogłębionych) przeprowadzonych z matkami małych dzieci w okresie luty- kwiecień 2021, a więc rok po ogłoszeniu pandemii COVID -19. Przedstawię wybrane praktyki dotyczące wspólnego spędzania czasu przez partnerów w związku, podziału obowiązków domowych, pracy zdalnej. Skoncentruję się na zmianach, które dokonały się w relacjach rodziców małych dzieci w trakcie pandemii COVID-19. Omówione zostaną też sytuacje trudne i konfliktowe, jakich doświadczali w trakcie pandemii rodzice małych dzieci. Inspirację teoretyczną dla przeprowadzonych badań stanowi teoria praktyk rodzinnych D. H. J. Morgana.
Bogdan Więckiewicz
Człowiek, jako istota rozumna, tworzy kulturę, która jest wyznacznikiem stylu życia, celów, do których jednostka dąży, jak również, dzięki usankcjonowanym normom i wartościom, reguluje życie zbiorowe. Niewątpliwie we współczesnej kulturze obserwujemy istotne zmiany. Wyznacznikami tych przemian są procesy związane z modernizacją, globalizacją oraz popularyzacją idei neoliberalnych, jak również procesy obejmujące między innymi indywidualizm i konsumpcjonizm. Mają one niewątpliwie wieloraki wpływ na jednostkę i wyrażają się zmianami dotyczącymi stylu życia, pracy, ale i takich kwestii jak normy, wartości czy wierzenia. Przeobrażenia te mają istotny wpływ na życie osobiste i rodzinne. Obecnie wyraźnie widać symptomy tych zmian, gdzie tradycyjnie definiowana rodzina nie stanowi już jedynego i trwałego źródła partycypacji jednostki w takiej grupie. Ludzie wybierają także alternatywne formy związków lub decydują się na życie w pojedynkę. Żyjemy w świecie szybkich zmian społecznych i kulturowych. Dominujący indywidualizm i nowa kultura postmodernistyczna prowadzi do zmiany dotychczasowego porządku. Wiele aspektów ludzkiego życia, w tym relacje międzyosobowe mają często charakter płynny i tymczasowy. Coraz bardziej żyjemy w sytuacji chaosu normatywnego, co powoduje, że ludzie pozostają do siebie nieufni, nie wiedzą, czego mogą się spodziewać, wchodząc z innymi w relacje.
W niniejszym opracowaniu uwzględniono wpływ kultury masowej i procesów pokrewnych na rozluźnienie i transformację więzi społecznych. Tradycyjne wspólnoty, takie jak rodzina, Kościół czy społeczność lokalna, stają się dla człowieka mniej atrakcyjne lub mniej dostępne. Należy więc się zastanowić, czy w społeczeństwie późnej nowoczesności odnaleźć można jakieś alternatywne mechanizmy służące budowaniu wspólnoty. Podjęto próbę odpowiedzi na podstawowe pytanie dotyczące życia człowieka we wspólnocie rodzinnej lub samotnie w aspekcie alienacji. Na potrzeby badań sformułowano problemy badawcze: Jaki jest poziom poczucia alienacji w badanej próbie? W jakim stopniu osoby o określonym stanie cywilnym faktycznym różnią się pod względem poczucia wyobcowania? W jakim zakresie style wychowania w rodzinie pochodzenia towarzyszą poziomowi poczucia alienacji w poszczególnych podgrupach respondentów wyodrębnionych według stanu cywilnego faktycznego? Jaki religia ma wpływ na poczucie wyobcowania?
Opracowanie ma charakter empiryczny. Przeprowadzono badania ogólnopolskie. W badaniu wzięły udział osoby w przedziale wiekowym 30–50 lat. Ze względu, że zmierzano do poznania następstw samotności, z tego względu wyłączono młodszych respondentów, gdyż mogłoby zafałszować wyniki badań. Wynika to z faktu na wydłużony okres dorastania i usamodzielniania współczesnej młodzieży oraz obserwowanego późniejszego wchodzenia w poważne związki intymne i zakładania rodziny. Dlatego zdecydowano się na włączenie do badań osób, które ukończyły 30. rok życia i starszych.
Iwona Przybył
Współcześnie w fenomenologicznym statusie relacji rodzinnych zachodzą radykalne zmiany. W kontekście zobowiązań rodzinnych i solidarności międzypokoleniowej szczególny status mają więzy krwi. Krewni w ujęciu genetycznym to sieć społeczna, z której nie można się realnie wypisać, jakkolwiek status krewnego można symbolicznie i tożsamościowo porzucić. Przyjmując założenia koncepcji kręgów bliskości w sieciach społecznych autorstwa R. Dunbar’a (2019) oraz społeczno-interakcyjną teorię emocji T. Kempera (2005) z jej główną tezą, że emocje to obszerny, rzeczywisty, przewidywany, wyobrażony lub zapamiętany i przywołany do pamięci rezultat relacji społecznych, poddano eksploracji obecność skrajnych uczuć doświadczanych w kontakcie z krewnymi: miłości i bliskości vs. irytacji i niepokoju. Badania empiryczne zostały przeprowadzone w kwietniu i w maju 2021 roku w zróżnicowanym środowisku lokalnym (wieś, miasto, wielkie miasto) przy użyciu narzędzia w postaci wywiadu ze standaryzowaną listą poszukiwanych informacji. Wywiady były przeprowadzane bezpośrednio lub za pomocą komunikatorów internetowych lub telefonicznie, z uwagi na narzucone odgórnie obostrzenia związane z pandemią COVID-19, wśród 56 kobiet i 53 mężczyzn z trzech kategorii wiekowych (20-29 lat, 40-49 lat, 60-69 lat). Jednym z podstawowych celów badania było rozpoznanie tych miejsc w sieci pokrewieństwa kobiet i mężczyzn, które charakteryzują się ambiwalencją uczuć wobec bliskich. Wystąpienie będzie próbą odpowiedzi na trzy pytania: w jakich węzłach sieci krewnych oraz w jakim zakresie obecna jest ambiwalencja uczuć? Czy płeć i faza życia ma znaczenie w kontekście doświadczania ambiwalencji emocji wobec krewnych? Czy nierówności władzy i prestiżu w sieci pokrewieństwa wywierają istotny wpływ na doświadczanie ambiwalencji?
(Wyłożony)
Emilia Garncarek
W świadomości społecznej oraz dyskursie publicznym dominują narracje ukazujące zwłaszcza pozytywne strony macierzyństwa. Wyraźnie wskazują one, jakie cechy i atrybuty powinna posiadać „dobra matka”. Współczesne standardy „dobrego macierzyństwa” wydają się podnosić, a wymogi wobec kobiet rosnąć (Hays 1996; Medina, Magnuson 2009: 90). Zachowanie matek podlega społecznej ocenie i kontroli w sposób, w jaki nie kontroluje się mężczyzn. Matki, które mają problem by sprostać wyidealizowanym normom, określa się jako „złe matki”. Jak podkreśla Walls (2007), mamy do czynienia ze społecznym mechanizmem obwiniania (mother-blaming) za niewystarczająco dobre realizowanie przez nie kluczowych dla społeczeństwa zadań. Obraz „dobrej matki” jest tak silny, że kobiety, które odbiegają od ideału, narażają się na negatywne reakcje ze strony społeczeństwa, włącznie ze społecznym wykluczeniem, a nawet prawnymi konsekwencjami. Od kobiet oczekuje się, aby kochały swoje dzieci, poświęcały im czas, stawiały je na pierwszym miejscu, a zwłaszcza aby były szczęśliwe w relacji z dzieckiem/dziećmi. Nie ma w tym układzie miejsca na frustrację czy zmęczenie, ponieważ takie objawy prowadzą do napiętnowania kobiet i negatywnego ich postrzegania (Badinter 2013).
Jednak relacje matka-dziecko w różnym stopniu przystają do wzorca zachowań oczekiwanych przez społeczeństwo. Osobiste doświadczenia kobiet są zróżnicowane i pokazują wiele oblicz macierzyństwa. Postrzegane jest ono przez kobiety nie tylko pozytywnie, jawi się również jako problematyczne oraz wiąże się niejednokrotnie z odczuwaniem szeregu negatywnych emocji. Coraz częściej słychać głosy kobiet, które wskazują na wypalenie lub żałują, że w ogóle zostały matkami. W naukach społecznych wskazuje się min. na zjawisko wypalenia rodzicielskiego (m.in. Roskam 2017, Pelsma 2018), żałowania macierzyństwa (Donath 2017, Garncarek 2019, 2020).
Proponowane wystąpienie jest próbą ukazania współczesnych trudnych relacji matki z dzieckiem/dziećmi. Opiera się na wynikach szerszych badań realizowanych przez autorkę nad przemianami współczesnego rodzicielstwa, w przypadku niniejszego wystąpienia – na indywidualnych wywiadach pogłębionych z kobietami deklarującymi żałowanie macierzyństwa, kobietami, które przełamują jego tabu, które głośno wskazują na problematyczne relacje z dzieckiem, na problemy i bariery w wypełnianiu roli macierzyńskiej oraz ukazującymi negatywne strony tej roli. Podstawę teoretyczną proponowanego wystąpienia / rozważań stanowią: koncepcja dumy i wstydu T. Scheffa (1987, 1988, 2000, 2003) oraz podejście genderowe w badaniach społecznych (Hearn 2003; Kimmel 2004; 2015; Wharton 2005; Bradley 2008, Malinowska 2011).
(Wyłożony)
Dariusz Tułowiecki
Doświadczenie religijne stanowi jedną z centralnych kwestii religii. Temat doświadczenia religijnego stał się przedmiotem badań różnych dyscyplin naukowych zajmujących się religią i religijnością. Niepodważalny wkład w ten segment badań włożył William James. Jednak w sytuacji powszechnej sekularyzacji wydaje się, iż miejsce religii zajmują inne rzeczywistości społeczne. Jedną z nich może być/jest doświadczenie bycia w związku i/lub współtworzenie rzeczywistości rodzinnej. Bazując na koncepcji Williama Jamesa doświadczenia religijnego, chcę przedstawić rodzinność i/lub trwanie w związku, jako formę doświadczenia (para)religijnego. Rodzinność i/lub trwanie w związku stanowi bowiem – analogicznie jak religijność – wartość dla uczestników uczestniczących w tej formie życia; przywiązanie do rodzinności posiada – analogiczne jak religijność – swoistą intensywność, niepowtarzalność i stanowi źródło tworzenia mechanizmów poznawczych. Doświadczenie rodzinności i/lub trwania w związku kreuje i kształtuje określone matryce poznawcze, wyjątkową dramaturgię odczytu świata, indywidulaną kalkę poznawczą odbioru rzeczywistości społecznej i sposobu jej interpretacji. Zaangażowanie emocji w rodzinność i/lub związkowość wytwarzają wyjątkowe zaangażowanie, odsłaniają skrywane cechy osobowości, ukierunkowują działania, stanowią źródła motywacji i kreują sens sytuacji granicznych.
Zestawienie doświadczenia religijnego i rodzinnego pozwala wskazać pola analogii: emocje, sensotwórczość, rytualność, kształtowanie schematów poznawczych, szacunek, źródło autorytetu i punktów odniesienia. Rodzinność i/lub związek może być również współczesną przestrzenią świętowania, uroczystości, uwielbienia i poświęcenia się. To zarówno przestrzeń radości, jako i ofiary, wartość nadrzędna, jak pole rozwoju.
Celem wystąpienia jest wskazania doświadczenia rodzinności i/lub trwania w związku jako formy społecznego doświadczenia (para)religijnego w sytuacji zmian społecznych na polu religijności oraz przemian życia rodzinnego i intymności. Autor wskaże zarówno cechy wspólne, jak i odrębności obu perspektyw. Poszczególne aspekty poparte zostaną dokonanymi przez autora i jego grupę badawczą wynikami pomiarów empirycznych.
Julita Czernecka
Celem niniejszego wystąpienia jest poszerzenie wiedzy na temat społecznego definiowania miłości w kontekście związku intymnego. Zostanie przedstawiona próba typologizacji postaw wobec miłości na podstawie analizowanego materiału pochodzącego z badań empirycznych. Zostały wyróżnione cztery typy: optymiści w miłości, czekający na miłość, racjonaliści w miłości, zdystansowani do miłości. Miłość dla pierwszej kategorii badanych „optymistów”, stanowi podstawę każdej trwałej relacji, bez niej nie można mówić o szczęśliwym związku, który jest wynikiem obopólnej pracy. Mottem tej kategorii badanych to „kocham i czuję się kochany – miłość to szczęście”. Do tej kategorii zaliczono 33% uczestników badania, z czego większość z nich jest w związku formalnym (67%) oraz w związku nieformalnym (24%), pozostali to single (10%). Z kolei „czekającym na miłość” towarzyszyło motto „trudno znaleźć prawdziwą miłość i wytrwać w związku, ale mimo to czekam na prawdziwą miłość, bo chcę kochać i być kochany”. Zaliczono do tego typu blisko jedną trzecią uczestników badania (29%), z czego 32% jest w związku formalnym, 21% w związku nieformalnym, a 45% to single. „Racjonaliści” – z kolei do tej kategorii należy, co piąty badany (19%), większość w związku formalnym (69%) lub nieformalnym (21%), należy tu także część singli (10%). Ich motto to: „miłość jest ważna, ale nie najważniejsza, ważniejsze jest to, żeby się świetnie znać, niż romantyczne uniesienia”. Ostatni typ to „zdystansowani do miłości”, do którego należy co piąty uczestnik badania (19%). Przyświeca im motto „miłość to bonus, bez miłości też można żyć i korzystać z życia”. Większość z nich była w formalnym związku – 61%, w związku nieformalnym – 25% i 14% singli. Ich główne przekonania na temat miłości to, to, że miłość nie jest niezbędna do życia i związku. Analizowany materiał empiryczny pochodzi z grupowych wywiadów fokusowych, Bulletin Board Discussion on-line oraz badań reprezentatywnych prowadzonych metodą CAWI. Badania miały charakter eksploracyjny. Pierwsza część badań pochodzi z pilotażowego projektu badawczego „Społeczne definiowanie miłości i roli jaką odgrywa ona w trwaniu heteroseksualnego związku intymnego”, w którym zostało przeprowadzonych 8 zogniskowanych wywiadów grupowych (FGI – Focus Group Interview), prowadzonych osobno z kobietami i mężczyznami, w przedziałach wiekowych ustalonych w oparciu o cykl życia: 19-25 lat, 26-37 lat, 38-55 lat oraz powyżej 55 lat. Wszyscy uczestnicy badania mieli doświadczenie w związku intymnym, miłosnym, co najmniej 2 lata. Druga część badania, to grupowe wywiady fokusowe przeprowadzone on-line (BBD – Bulletin Board Discussion on-line prowadzone na platformie Recollective). Pozwalało ono na komentowanie wątków przez wszystkich uczestników badania oraz na pozyskanie odpowiedzi indywidualnych. Badanie trwało 7 dni, każdy dzień był poświęcony na inny wątek tematyczny. W badaniu tym wzięło udział 20 osób heteroseksualnych będących w stałych związkach partnerskich lub małżeńskich, 11 osób heteroseksualnych będących singlami, oraz 11 osób nieheteronormatywnych mających doświadczenie w stałych związkach partnerskich w wieku 18-55 lat. Trzecia część badania była ilościowa, przeprowadzona za pomocą metody CAWI na próbie reprezentatywnej Polaków liczącej 1016 osób. Badana próba odzwierciedla strukturę Polaków pod względem płci, wieku, wykształcenia oraz wielkości miejscowości zamieszkania. W próbie widoczny jest nieco większy odsetek kobiet (52%), większość respondentów stanowią osoby powyżej 35 roku życia (64%), około 30% badanych posiada wykształcenie średnie lub zawodowe, około 2/3 ankietowanych mieszka w miastach, 1/3 na wsi. Większość badanych Polaków zadeklarowało bycie w związku formalnym lub nieformalnym – 79%, a 21% badanych w stanie wolnym.
Magdalena Lipnicka
. W związkach intymnych i w rodzinie odbijają się szersze przemiany społeczne i tematyka ta była i jest przedmiotem zainteresowania socjologów także, a może przede wszystkim w dobie ponowoczesności. Jak zauważa Giddens czy Bauman jedną z cech ponowoczesności jest podważanie zastanych norm, co przejawia się także w coraz bardziej indywidualnych wyborach jednostek. Wybory te dotyczą także związków intymnych i rodzin. Zarówno tego, czy w ogóle w nie wchodzić, jak także tego jaki powinny one mieć kształt. Giddens pisze o „czystych relacjach” jako typowych dla współczesności. Luhmann zaś podaje, że semantyka miłości ulega zmianie i obecnie „o wiele trudniej niż kiedykolwiek wcześniej sprowadzić do jakiejś jednej dominującej formuły”. (Luhmann 2003: 192).
Bez wątpienia wzrasta zróżnicowanie możliwych form i rodzajów związków, a wybór danej formy powinien być wyborem świadomym i indywidualnym. Świadomie odrzuca się także te elementy, które kiedyś były definiujące dla związku. Przykładami takich wyborów są związki nieformalne, bezdzietność w wyboru, związki na odległość z wyboru oraz konsensualna niemonogamia (CNM). Ten ostatni przykład wydaje się szczególnie ciekawy, gdyż zaprzecza jednej z najsilniejszej w polskim (i zachodnim) społeczeństwie normie (monogamii).
Konsensualna niemonogamia obejmuje niewyłączność seksualną i/lub romantyczną i jest dzielona najczęściej na trzy rodzaje: swing, otwarte związki oraz poliamorię. Niemonogamia jest szeroko badana na świecie, o czym świadczy także bogata anglojęzyczna literatura naukowa dot. tego zagadnienia. Co ciekawie, również w Polsce obserwujemy wzrost zainteresowania tematyką niemonogamii w mediach (na co wskazuje nawet pobieżny przegląd artykułów w mediach).
W swoim wystąpieniu chciałabym przyjrzeć się krótko zjawisku niemonogamii, wpisując je jednak szerzej w kontekst przemian norm i wartości dot. konstruowania związków i rodzin oraz zanalizować w kontekście cech „czystego związku” Giddensa oraz semantyki miłości Luhmanna. W czasie wystąpienia zaprezentuje pierwsze wyniki jakościowych badań empirycznych.
Patryk Barszcz
Prezentowane zagadnienia odwołują się do aktualnych trendów społecznych, tj. wzrostu odsetka singli we współczesnym społeczeństwie polskim, pogłębiającego się problemu samotności, anonimowości i rozluźnienia więzi społecznych oraz trudności młodych ludzi (25-34-latków) w nawiązywaniu bliskich relacji interpersonalnych. Niniejsza tematyka wpisuje się w zainteresowania kilku subdyscyplin socjologii, takich jak: socjologia relacji interpersonalnych, socjologia emocji, codzienności, a także socjologia młodzieży.
Tło badawcze stanowiły trzy sfery: współczesne relacje międzyludzkie w ocenie singli, ujęcie samotności oraz plusy i minusy życia w pojedynkę Problem badawczy dotyczył postrzegania przez młodych dorosłych problemu samotności w ich życiu. Cel badań zakładał poznanie młodego pokolenia, jego nadziei i rozczarowań w obszarze relacji międzyludzkich, ze szczególnym uwzględnieniem doświadczania samotności, radzenia sobie z nią i przeciwdziałania jej negatywnym aspektom.
Procedura badawcza obejmowała dwa etapy. W pierwszym z nich, zrealizowanym w okresie marzec-maj 2020 roku, przeprowadzono badanie jakościowe w oparciu o metodę biograficzną. Zgromadzony materiał badawczy składał się 32 dokumentów osobistych stanowiących wypowiedzi pisemne użytkowników czterech katolickich portali randkowych (opowiadania, pamiętniki, eseje). Drugi etap badań miał miejsce w listopadzie 2021- lutym 2022 roku, także w oparciu o strategię jakościową. Tym razem przeprowadzono wywiady pogłębione (ID) z 28 przedstawicielami młodych dorosłych. Dominowała w nich problematyka jakości współczesnych relacji międzyludzkich, przeżywania samotności i życia w pojedynkę.
Wstępna analiza badań pokazała, że młodzi dorośli negatywnie postrzegają współczesne relacje międzyludzkie, traktują je jako powierzchowne, krótkotrwałe, instrumentalne, trudne, pozbawione empatii, pełne obłudy i nieszczerości. Badani najczęściej utożsamiali samotność z brakiem kontaktu z innymi ludźmi, zwracali uwagę na nieobecność bliskiej osoby, z którą mogliby przeżyć radosne i smutne chwile, która dawałaby wsparcie w najtrudniejszych momentach. Podkreślano także deficyty w spędzaniu wolnego czasu. Samotność to również poczucie pustki, niepewności, jeden z poważnych problemów cywilizacyjnych XXI wieku.
Joanna Wróblewska-Skrzek
Badania nad zjawiskiem niewierności, wpisują się w socjologiczną debatę dotyczącą przemian bliskich relacji intymnych w dobie ponowoczesności, która wskazuje na parę jako centrum życia intymnego. W tym kontekście, teoretycy detradycjonalizacji relacji jak Giddens, czy Beck i Beck-Gernsheim sugerują możliwości zwiększania płynności i wolności we współczesnych związkach, sugerując jednocześnie negocjowalność zasady monogamii. Z drugiej strony, w coraz bardziej zdepersonalizowanym społeczeństwie, bliskie związki zbudowane na miłości i wierności odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu tożsamości i ciągłości biografii jednostki (Jamieson 2004).
W proponowanych analizach zdrada stanowi, soczewkę przez którą możemy badać złożone funkcjonowanie porządku płciowego i polityki seksualnej współczesnych społeczeństw (Morgan, 2004:26). Kluczowe wydaje się zatem pytanie na ile zdrada mówi nam o stopieniu zdetradycjonalizowania bliskich relacji oraz czy możemy uznać zdradę za próbę zaspokojenia sprzecznych pragnień monogamii i seksu rekreacyjnego?
Materiałem źródłowym dla tak przedstawionej problematyki będzie analiza wywiadów, dostępnych danych zastanych oraz literatury przedmiotu.
(Wyłożony)
Mikołaj Cześnik,
współautorzy: Anna Radiukiewicz, Kacper Leśniewicz
Wątki klasowe rzadko (za rzadko) „przedostają się” do innych niż analizy uwarstwienia społecznego obszarów badań społecznych. W naszym referacie planujemy odpowiedzieć na te zaniedbanie kwestii klasowych, symptomatyczne nie tylko dla badaczek i badaczy w Polsce.
Obszarem zainteresowania są dla nas związki romantyczne młodych ludzi. Z jednej strony wychodzimy z założenia, że ta właśnie grupa poddawana jest wyjątkowo silnej presji (rzec można biologicznej), która może/powinna unieważniać klasowe uprzedzenia i przeszkody w łączeniu się w szczęśliwe (i niezważające na klasowe bariery) związki. Jeśli klasa ma mieć mniejsze znaczenie, to właśnie w tym okresie życia. Z drugiej strony, badania homogamii małżeńskiej i towarzyskiej w Polsce (por. Domański, Przybysz 2007; Połujańska 2009) sugerują, że interesująca nas tu problematyka nie będzie wolna od „klasowego obciążenia”. Wykrywane przez Domańskiego i Przybysza prawidłowości dotyczące polskiej małżeńskości (partnerstwa) i/lub rodzinności sugerują, że klasowość jest ważnym (i coraz ważniejszym) elementem polskiego życia społecznego, także w jego prywatnych i intymnych mikro-wymiarach. Trend ten wydaje się ujawniać również w kulturze popularnej. Przykładowo, już w 2001 roku zespół Pidżama Porno śpiewał „Nie wyjdę dziś z tobą baby na techno. Nie pójdę z tobą pod rękę po molo. Nigdy w życiu nie pokocham dziewczyny, która słucha disco polo”, a dziesięć lat później wyemitowano pierwszy odcinek programu „Chłopaki do wzięcia” o mężczyznach pochodzących z małych wsi i miasteczek, którzy – jak głosi opis na stronie internetowej tego serialu „pracują dorywczo, mają niewielkie perspektywy i nie są zbyt zamożni, mimo to z niezachwianą wiarą poszukują partnerek na całe życie”.
W referacie staramy się zatem rozstrzygnąć czy klasa społeczna jest uwzględniana przez młodych ludzi w dobrze partnera i na ile jest to cecha uznawana za istotną. Czy są inne kwestie, które młodym ludziom wydają się ważniejsze, kiedy podejmują decyzję o umówieniu się, pójściu na randkę albo o wejściu w trwałą relację? W referacie stawiamy też pytanie o sposób, w jaki kwestia klasowości jest rozumiana przez młodych: jak o niej mówią (wprost i/lub niebezpośrednio) i co dokładnie ona dla nich oznacza. Interesuje nas perspektywa wyrażana zarówno przez młode kobiety, jak i przez młodych mężczyzn. Ważną zmienną w naszych badaniach jest miejsce zamieszkania badanych (wieś i miasto). Sposoby, w jaki od lat przedstawia wieś i miasto w debacie publicznej, mają wpływ na to, w jaki sposób np. młodzi mieszkańcy wsi postrzegają potencjalne partnerki, mieszkanki dużych miast i vice versa (por. Buchowski 1996; Bukraba-Rylska 2018).
W referacie przedstawiamy wyniki badania, w ramach którego zgromadziliśmy indywidualne wywiady pogłębione z przedstawicielkami i przedstawicielami młodego pokolenia, pochodzącymi zarówno z klasy niższej i klasy średniej. W badaniach wzięli udział młodzi mieszkańcy prowincji, z niskim wykształceniem, jak i studentki i studenci prestiżowych kierunków, wywodzący się z dużych miast. W trakcie wywiadów poznaliśmy ich wyobrażenia na temat idealnej miłości, a także ich doświadczenia w tworzeniu relacji intymnych. Konstrukcja próby badawczej pozwoliła nie tylko na sformułowanie odpowiedzi na postawione wyżej pytania, ale również na zbadanie różnic oraz podobieństw między młodymi wywodzącymi się z różnych (wyraźnie odmiennych) miejsc struktury społecznej.
(Wyłożony)
Mateusz Szast
Referat stanowi próbę odpowiedzi na kluczowe obecnie pytanie, czy współcześnie młodzi ludzie podchodzą lekceważąco do kwestii intymności, seksualności czy rozwiązłości w narzeczeństwie? Prelekcja porusza problematykę intymności w narzeczeństwie zatem okresie poprzedzającym zawarcie małżeństwa, jako czasu dla nupturientów wyjątkowego. Wyjątkowość ta sprowadza się do wykorzystania go na wzajemne poznanie się, ustalenie wspólnych celów, wytyczenie kierunku pożycia małżeńskiego czy strategii funkcjonowania późniejszej rodziny. Ważne w tym wypadku jest także rozpoznanie potrzeb i preferencji nupturientów, zarówno w obrębie potrzeb fizycznych (seksualnych), psychologicznych (empatia, atencja, przyjaźń) jak i materialnych (wsparcie materialne). Treść została zbudowana w oparciu o analizę literatury przedmiotu z dodatkową analizą materiału empirycznego zgromadzonego wśród studentów krakowskich uczelni na przełomie maja i czerwca 2020 roku przy wykorzystaniu techniki CAWI.
