Nie ma wątpliwości, że religijność społeczeństwa polskiego podlega obecnie dynamicznym zmianom. Fakt ten budzi spore zainteresowanie zarówno wśród badaczy jak i szerszej opinii publicznej. Najczęściej jednak rozpatrywanym aspektem zachodzących przemian jest proces sekularyzacji społeczeństwa oraz analiza jego skutków. Jest to niewątpliwie bardzo istotny aspekt współczesnych zmian, ale analizując przemiany religijności nie powinniśmy się do niego ograniczać. Warto bowiem zauważyć, że proces sekularyzacji opisuje nam jedynie ten wymiar przemian religijności, który oparty jest na negacji dotychczasowych wartości i form życia religijnego a w konsekwencji na rezygnacji z uczestnictwa we wspólnocie religijnej. Przyglądając się zatem tylko temu procesowi mamy zdolność uchwycenia jedynie mechanizmów, które są odpowiedzialne za odrzucanie akceptowanych dotychczas reguł religijnych i których efektem jest wycofanie się z uczestnictwa we wspólnocie religijnej a nie modyfikację reguł uczestnictwa. Skupia się zatem na strategiach eskapistycznych a pomija zupełnie strategie oparte na innowacji.
O tym, że jest to perspektywa zbyt fragmentaryczna przekonuje m.in. typologia sposobów indywidualnego przystosowania R.K.Mertona, który oprócz wycofania wyróżnia konformizm (pełna akceptacja dotychczasowych celów i form działania), rytualizm (pełna akceptacja dotychczasowych form działania przy możliwym odrzuceniu celów), bunt (modyfikacja zarówno celów jak i form działania) oraz innowację (pełna akceptacja dotychczasowych celów, jednakże modyfikację form działania).
Celem wystąpienia jest zilustrowanie przemian współczesnej religijności poprzez pryzmat analizy działań wpisujących się w strategię innowacji. Strategia ta wydaje się być o tyle interesująca i ważna z punktu widzenia funkcjonowania systemu religijnego, gdyż realizowana jest ona przez osoby, które nie podważają wartości wiary i nie zamierzają z niej rezygnować. Nie chcą one zatem opuszczać wspólnoty religijnej, ale równocześnie znajdują się w sytuacji, w której stosowanie niektórych dotychczasowych form działania jest dla nich nie do zaakceptowania. To powoduje, że są one skłonne do realizowania innowacyjnego działania, gdyż tylko wtedy mogą utrzymać status pełnoprawnego uczestnika i zapobiec własnej marginalizacji.
Wystąpienie skupiać się będzie na analizie sytuacji osób, które zdecydowały się na zainicjowanie kanonicznego procesu o uzyskanie stwierdzenia nieważności zawartego przez nich małżeństwa. Działania te są zgodne z prawem kanonicznym, jednakże zdecydowanie rzadko podejmowane, gdyż nie mieszczą się one w regułach tradycyjnego modelu religijności w Polsce. Podejmowanie takiej inicjatywy świadczy zatem o orientacji właśnie na strategie innowacyjne w zakresie rozwiązywania problemów życiowych a równocześnie dobrze ilustruje zachodzące przemiany modelu religijności wśród osób bardzo związanych z religią katolicką. Należy bowiem podkreslić, że inicjowanie tego procesu i udział w nim jest dużym obciążeniem (przede wszystkim psychicznym i emocjonalnym) a przynosi on ewentualne korzyści wyłącznie osobom, dla których wiara katolicka i uczestnictwo we wspólnocie religijnej stanowi wartość fundamentalną.
W prezentacji wykorzystany zostanie materiał empiryczny pozyskany w ramach grantu NCN „Diagnoza kondycji współczesnej rodziny poprzez pryzmat procesu orzekania nieważności małżeństwa” (grant Nr 2019/33/B/HS1/00625), kierowany przez Ks. Prof. Piotra Kroczka, w ramach którego głównymi wykonawcami są dr hab. Przemysław Kisiel, prof.UEK oraz dr hab. Paweł Ulman, prof.UEK