W pytaniach o sytuację absolwentów szkół kształcących zawodowo na rynku pracy często podnosi się kwestię zgodności zdobytego wykształcenia zawodowego i podejmowanej pracy. Problem tego rodzaju zgodności lub jej braku, określanego pojęciem niedopasowań (ang. mismatch) jest ważny ze względu na negatywne konsekwencje dla jednostek, firm i całej gospodarki. Większość analiz koncentruje się na niedopasowaniach wertykalnych tj. sytuacjach, w których obserwujemy nadwyżkę (ang. overeducation) lub deficyt wykształcenia (ang. undereducation) w stosunku do wymagań stawianych w danym zawodzie lub na określonym stanowisku (McGuinness, S., Pouliakas, K., & Redmond, P. 2017). Interesującym i rzadziej podejmowanym tematem, są niedopasowania horyzontalne, które polegają na niespójności obszarów lub dziedzin wykształcenia, kwalifikacji lub umiejętności z podejmowaną pracą (Verhaest, Sellami, i Van der Velden 2017). Z perspektywy absolwentów, zgodność podjętej pracy z wykształceniem można interpretować w kategoriach udanej inwestycji, zarówno własnego czasu, jak i zasobów finansowych oraz materialnych związanych ze zdobyciem kwalifikacji zawodowych. Niedopasowania mają negatywny wpływ na uzyskiwane zarobki (Robst 2007, Robst and VanGilder 2016, Nordin 2010, Bender and Heywood 2011) lub satysfakcję z pracy (Bender and Heywood, 2009, Beduwe and Giret 2011). Z perspektywy funkcjonowania państwa problem zgodności podejmowanej pracy z wykształceniem można sprowadzić do zagadnienia efektywności realizowanych polityk publicznych, zarówno edukacyjnych, jak i polityk rynku pracy. Sprawny system doradztwa zawodowego na różnych etapach edukacji, lepsze dopasowanie struktur kształcenia zawodowego do potrzeb gospodarki i bliska współpraca szkół kształcących zawodowo z pracodawcami zwiększają szanse absolwentów szkół na wykorzystanie zdobytych umiejętności w pracy.
Do pomiaru niedopasowań można zastosować różne metody: oparte na eksperckim opisie wymagań na stanowiskach pracy metody analityczne, metody samooceny oraz metody statystyczne (np. zrealizowanych dopasowani) i podejścia mieszane (Kocór, 2019). W wystąpieniu zaprezentowane zostaną alternatywne podejścia do pomiaru niedopasowań horyzontalnych. Proponowane miary oparto na informacjach zawartych w klasyfikacji ISCO-08 stosowanej do kodowania zawodu wyuczonego i wykonywanego w pierwszej pracy oraz europejskiej klasyfikacji umiejętności, kwalifikacji i zawodów ESCO. Trafność proponowanych wskaźników zweryfikowano wykorzystując subiektywny wskaźnik dopasowania, oparty na samoocenie badanych absolwentów zasadniczych szkół zawodowych i techników. W trakcie referatu przedstawione zostaną również przykłady zastosowania proponowanych miar do analizy konsekwencji niezgodności zawodu wykonywanego z wyuczonym dla poziomu satysfakcji z pracy oraz uzyskiwanych zarobków.