Socjologia poprzez przedmiot swoich badań zawsze pozostanie związana z praktyką społeczną i nigdy nie uwolni się od oczekiwań związanych z tym, jak nauki społeczne mogą pomóc w zrozumieniu i zorganizowaniu działań zbiorowych. Według Adama Podgóreckiego można wyróżnić pięć funkcji socjologii: socjograficzną, teoretyczną, apologetyczną, demaskatorską oraz najbardziej go interesującą: socjotechniczną. Socjotechnika miała być działalnością badaczy społecznych mających na celu projektowanie i wdrażanie nowych rozwiązań problemów społecznych lub nowych sposobów osiągania celów praktycznych – indywidualnych bądź grupowych. Elementami tego procesu są wstępna i końcowa ocena skutków działań, czyli mówiąc językiem współczesnym – ewaluacja.
Badania ewaluacyjne są obszarem, w którym metodologia nauk społecznych jest szeroko wykorzystywana do formułowania ocennych wniosków na temat różnorodnych projektów społecznych. Nazbyt często są to jednak wnioski powierzchowne, a same badania nastawione bardziej na dostarczenie wstecznych uzasadnień podjętych działań niż rzetelną ocenę ich celowości, skuteczności i efektywności.
Odrębnym nurtem badań ewaluacyjnych jest pomiar oddziaływania społecznego (social impact). Termin ten używany jest przez praktyków działających na styku sfery społecznej, publicznej oraz naukowej. Zwykle oddziaływanie społeczne rozumiane jest jako skutek działań, aktywności, projektów lub programów wpływających na ludzi i wspólnoty. W kontekście lokalnym oddziaływanie społeczne rozumiane jest jako pozytywny rezultat działań władz publicznych czy innych organizacji dla lokalnych społeczności, w których organizacje funkcjonują. Co ważne w nurcie tym – zgodnie z tradycją socjologiczną wywodzą się jeszcze od Thomasa Mertona – analizuje się zarówno zamierzone jak i niezamierzone skutki działań społecznych.
Pomiar oddziaływania społecznego stanowi wyzwanie ze względu na to, że często wymagany (i oczekiwany) jest ścisły pomiar pozornie niemierzalnych aspektów życia społecznego takich jak zwiększone poczucie społecznego zaufania, bezpieczeństwa, czy satysfakcji lub nawiązanie nowych więzi (budowa kapitału społecznego).
Podczas referatu zostaną zaprezentowane narzędzia używane do pomiaru oddziaływania społecznego, w tym najbardziej rozpowszechnione społeczna stopa zwrotu z inwestycji (ang. social return on investment – SROI), która z kolei odwołuje się również do kategorii ekonomicznych. Pojawia się tu pytanie czy wielkości pieniężne są jedynym wspólnym mianownikiem, do którego można sprowadzić wartość społeczną różnych przedsięwzięć? Przedstawione zostaną również wybrane wyniki pilotażowego badania wykonanego w 10 przedsiębiorstwach społecznych reprezentujących różne branże oraz formy prawne działalności. Dane te będą mogły pomóc w poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie jak socjologia i stosowane nauki społeczne mogą realnie pomóc np. sektorowi pozarządowemu w ocenie i ulepszaniu swoich działań.
