Idea przewodnia XVIII Zjazdu Socjologicznego dowartościowująca po latach w naukach społecznych myślenie o przyszłości pozwala na przyjrzenie się z perspektywy socjologicznej (i interdyscyplinarnej) narracji o przyszłości w politykach publicznych. Z założenia są one ukierunkowane prospektywnie, choćby poprzez funkcjonowanie programowania strategicznego, podobnie jak często nadrzędnie traktowana polityka rozwoju. Polityki publiczne podlegają standardom profesjonalizacji i projektowane są (lub też powinny być) w oparciu o racjonalność wywodzoną z wiedzy naukowej (polityka oparta na dowodach) oraz o zgodne z ideałami dobrego rządzenia procesy współdecydowania (polityka deliberacyjna). Szerszym tłem naszych rozważań jest perspektywa teorii czasu w analizie polityki i kwestia „kolonizacji przyszłości” przez ekspertów i decydentów (Stressheim 2016), aczkolwiek w referacie celowo mówimy o legitymizacji narracji przyszłościowej – jako rzeczywistym lub potencjalnym uzasadnieniu dla praktyki społecznej wykorzystującej wiedzę naukową.
Orientacja przyszłościowa i unaukowienie polityk publicznych jest charakterystyczne dla rozwoju społeczeństw nordyckich od ponad stu lat. W porównaniu z nimi Polska od niedawna uczy się standardów projektowania i prowadzenia polityk publicznych zgodnych ze standardami świata zachodniego, w których podkreśla się znaczenie zaplecza eksperckiego i procesów dochodzenia do konsensusu w wiodących kwestiach publicznych. Wykorzystując te dwa aspekty funkcjonowania polityk publicznych zamierzamy przyjrzeć się narracji o przyszłości w powiązaniu z „reżimami wiedzy” legitymizującymi przyszłość w politykach publicznych w badanych przez nas krajach.
Za ramy konceptualne proponowanej w referacie analizy przyjmujemy schemat zaczerpnięty z porównawczych studiów regionalnych (A. Warleigh-Lack 2006), obejmujący cztery wymiary: (1) genezę (genesis), (2) funkcjonalność (functionality), (3) socjalizację (socialisation), (4) wpływ (impact). Umożliwi to nam opisanie źródeł sięgających kilku dekad wstecz, dotychczasowych narracji proprzyszłościowych; obecnych instytucjonalnych i dyskursywnych przejawów owych narracji w wymiarze funkcji i praktyki społecznej; ideowego nasycenia polityk perspektywą długoterminową; oraz geopolitycznej identyfikacji ze zorientowanym narodowo lub globalnie dyskursem rozwoju, prowadzonym w kontekście państwa konkurencyjnego (competition state).
W referacie stawiamy tezę, że legitymizacja narracji o przyszłości w politykach publicznych polega na ustanowieniu określonego reżimu wiedzy. Innymi słowy: chodzi o stopień i jakość uramowienia narracji temporalnej, dotyczącej orientacji przyszłościowej i kierunków rozwoju badanych przez nas społeczeństw. Charakteryzując reżimy wiedzy w krajach nordyckich i w Polsce odwołamy się do wytwarzających je wspólnot epistemicznych, instytucjonalno-organizacyjnych mechanizmów produkcji wiedzy, sposobów wykorzystania i generowania danych empirycznych, finansowania badań oraz praktyk tworzenia rekomendacji na rzecz polityk publicznych. Uwzględniając dynamikę zmian społecznych oraz niepewność wynikającą z coraz bardziej manifestującego się w praktyce społecznej społeczeństwa ryzyka (w tym pandemię i zagrożenie wojną), pragniemy również zwrócić uwagę na metodologiczne implikacje badania procesów decyzyjnych w politykach publicznych z wykorzystaniem teorii zwrotów krytycznych (critical junctures).
