Jednym z palących problemów współczesnych demokracji jest malejąca frekwencja wyborcza związana z nierównym poziomem partycypacji w różnych warstwach struktury społecznej. Literatura przedmiotu pokazuje, że wśród biernych obywateli znajdują się mniej zamożni, gorzej wykształceni oraz młodzi. Ta ostatnia grupa wydaje się największą nadzieją i jednocześnie wyzwaniem. Biorąc pod uwagę wiedzę o nawykowej naturze zachowań wyborczych Polaków (por. Cześnik, Żerkowska-Balas, Kotnarowski 2013)*, znaczący wpływ na skłonność do głosowania ma powtarzalny udział w wyborach. Kluczowe jest zatem kształtowanie pożądanych zachowań politycznych, w tym głosowania we wczesnym etapie życia, poprzez edukację obywatelską i aktywne włączenie do życia politycznego. Niniejszy referat ma na celu zaprezentowanie efektów kształcenia i odziaływania programu „Młodzi głosują+: aktywizacja społeczna i obywatelska młodych ludzi w zakresie rozwijania kompetencji kluczowych”. Mowa o kompleksowym programie edukacyjnym w zakresie zaangażowania obywatelskiego uczniów w wieku 14–19 lat, organizowanym przez SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny i Fundację Centrum Edukacji Obywatelskiej. Projekt opiera się na trzech praktycznych filarach: świadomym uczestnictwie wyborczym (Filar 1), zaangażowaniu w działania obywatelskie (Filar 2) oraz umiejętności dyskusji i wyrażaniu opinii (Filar 3). Jego założeniem jest rozwijanie u młodzieży trzech kategorii kompetencji: obywatelskich, kognitywnych oraz interpersonalnych poprzez aktywny udział w procesach demokratycznych, a konkretnie poprzez zaangażowanie młodych w organizację i przeprowadzenie kampanii profrekwencyjnych oraz młodzieżowych wyborów prezydenckich. Do zbadania efektów programu w zakresie trzech kategorii kompetencji zastosowano metodę ilościową (one-group pretest-posttest design). W preteście wzięło udział N=193, natomiast w postteście N=173 uczestników. Oddziaływanie programu edukacyjnego na młodych zbadano przy użyciu metody jakościowej (FGI). Przeprowadzono dwa zogniskowane wywiady z udziałem młodzieży (dziewięć osób) oraz ich opiekunów (jedenastu nauczycieli). Wyniki badania ilościowego wskazują na istotne statystycznie zwiększenie kompetencji we wszystkich trzech obszarach. Największą poprawę odnotowano w zakresie kompetencji obywatelskich, w wymiarze behawioralnym. Badania fokusowe FGI potwierdzają pozytywne oddziaływanie programu na uczestników poprzez wzmacnianie u tych ostatnich poczucia obywatelskiego sprawstwa oraz rozwijanie świadomości politycznej i zaangażowania obywatelskiego. Studium przypadku „Młodzi głosują+” pokazuje, że uczenie się przez działanie jest metodą nauczania, jak i uczenia się, którą można skutecznie wykorzystać do rozwijania umiejętności i zaangażowania obywatelskiego wśród młodzieży. Kompetencje i wiedza nabyte przez młodych przekładają się na nowe praktyki i zachowania społeczno-polityczne, w tym partycypację wyborczą.
*Cześnik Mikołaj, Żerkowska-Balas Marta, Kotnarowski Michał. 2013. “Voting as a habit in new democracies – evidence from Poland”. Communist and Post-Communist Studies 46: 95–107.