W definicjach czasu wolnego używamy takich pojęć jak „wybór” i „wolny wybór”, które odnoszą się do aktywności pozostających poza zajęciami obowiązkowymi. Mówiąc o „czasie wolnym” nie sugerujemy, że jakakolwiek jednostka jest całkowicie niezależna od zewnętrznych ograniczeń. Przeciwnie, czynniki te ukierunkowują ludzkie działania i kształtują subiektywne doświadczenia, podając w wątpliwość potoczne skojarzenia czasu wolnego z niczym  niekrępowaną wolnością (Shir-Wise 2019: 2). Mimo wszystko żadna inna sfera życia społecznego nie umożliwia doświadczenia jednostkowej wolności w takim stopniu jak czas wolny (Stebbins 2017: 12), który wiąże się z samorealizacją, wartościami estetycznymi, poznawczymi, ludycznymi, także witalnością i sferą życia duchowego.

W badaniach nad czasem wolnym odnaleźć można rozmaite obszary problemowe m.in.: turystykę, etniczność, jakość życia, płeć, rekreację, emerytury, bezrobocie, rozrywkę, kulturę popularną i związane z nią instytucje (ogrody zoologiczne, muzea, centra nauki, festiwale sztuki, zabytki i inne), konsumpcję, duchowość, edukację dorosłych, sektor non-profit i wolontariat, młodzież, przedsiębiorczość społeczną (Stebbins 2017: 27), a także wszelkiego typu działania nielegalne zaspokajające potrzeby uczestników (Rojek 2010: 49). Spektakularnym przykładem aktywności podejmowanych w czasie wolnym jest turystyka.

Turystyka jest realizacją różnych form aktywności ludzkiej, prowadzi do zmian środowiska przyrodniczego, kulturowego i społecznego, aktywizuje jednostki i całe grupy społeczne, wywołuje konsekwencje w życiu codziennym, wymusza wchodzenie w styczności z przyrodą, kulturą, innymi ludźmi (Suprewicz 2005: 43-48). Do niedawna rozwijała się ona w następstwie zmian technologicznych służących przemieszczaniu się w przestrzeni (rozwój i umasowienie środków transportu). Jednak w ostatnich latach kluczowe zmiany wynikały z możliwości stwarzanych przez Internet i funkcjonowanie online. W okresie pandemii proces uzależniania czasu wolnego i turystyki od Internetu nasilił się.

Branża turystyczna i rekreacyjna podatna jest na wpływ czynników zewnętrznych, m.in. ekonomicznych (np. kryzysy w latach 1997, 2008), zdrowotnych (np. epidemia SARS w 2003 roku), zagrożeń naturalnych, np. trzęsienia ziemi czy niepokoje społeczne (Abbas, Mubeen, Iorember, Raza, Mamirkulova 2021: 2). Ograniczenia w przemieszczaniu się ludzi związane z pandemią COVID 19 zadały potężny cios turystyce, nie pozostały także bez wpływu na inne aktywności realizowane w czasie wolnym (Życie codzienne w czasach pandemii. Raport z drugiego etapu badań. Wydział Socjologii, UAM 2020). Dlatego – w obliczu nowych, nieznanych wcześniej uwarunkowań – chciałybyśmy poddać analizie doświadczenia indywidualnej wolności przedstawicieli różnych kategorii społecznych (ludzi młodych i starszych, mężczyzn i kobiet, mieszkańców miast i wsi, osób należących do odmiennych grup społeczno-zawodowych, etc.) w kontekście czasu wolnego.

Proponujemy kwestie do dyskusji:

Ilościowe i jakościowe przemiany czasu wolnego w dobie pandemii (m. in. rola nowych technologii, relacje między czasem wolnym a czasem pracy etc.).

Czas wolny a nierówności społeczne i obszary dyskryminacji.

Relacje między czasem wolnym a konsumpcją i stylem życia.

Nowe i stare ograniczenia oraz formy kontroli czasu wolnego w społeczeństwie ryzyka.

Zmiany w sposobach podróżowania i doświadczaniu podróży.

Turystyka w wymiarze ponowoczesnej mobilności i samorealizacji.