Współczesne społeczeństwa poddawane są licznym napięciom związanym z globalnymi kryzysami (ekonomicznymi, klimatycznymi, migracyjnymi, zdrowotnymi), które rodzą problemy i zjawiska społeczne, wymagające nowego spojrzenia, a w ślad za tym – nowego języka opisu dokonujących się zmian w sferze relacji społecznych na różnych poziomach struktury społecznej. Przykładem tych zmian jest rosnące zainteresowanie przedstawicieli nauk społecznych koncepcją rezyliencji (resilience).
Pojęcie rezyliencji (ang. resilience) to termin techniczny, który do słownika nauk społecznych wszedł stosunkowo niedawno jako zapożyczony z innych dziedzin nauki, np. psychologii rozwojowej i klinicznej czy geografii humanistycznej i gospodarczej (Dagdeviren, Donogue, Promberger, 2015). Istnieje wiele innych terminów, które dotyczą podobnych koncepcji, w tym sił, zdolności adaptacyjnych i odporności. Elementem wspólnym jest zdolność osoby, systemu lub organizacji do sprostania wyzwaniom, zdolność przetrwania i poprawnego radzenia sobie pomimo przeciwności losu. W wystąpieniu zaprezentujemy wyniki badań zebrane w ramach międzynarodowego projektu pt: RESCuE – Patterns of Resilience during Socioeconomic Crises among Households in Europe (RESCuE/Ratunek – Wzory zaradności gospodarstw domowych w Europie czasu kryzysu), realizowanego w latach 2014 -2017 w ramach 7 Programu Ramowego UE w zakresie badań i rozwoju technologicznego. Koordynatorem projektu jest Institut für Arbeitsmarkt – und Berufsforschung (IAB) z Niemiec (Norymberga) – istniejący od 1967 roku wydział Federalnego Biura ds. Pracy (Bundesansalt fur Arbeit). Partnerami w projekcie były uczelnie akademickie: Uniwersytet Śląski w Katowicach (Polska), Universidad Complutense da Madrid (Hiszpania), University of Hertfordshire (Wielka Brytania), Panteion University of Social and Political Sciences (Grecja), University Institute of Lisbon (Portugalia), Middle East Technical University (Turcja), University of Lapland (Finlandia), National University of Ireland Maynooth (Irlandia). Założeniem wyjściowym tego projektu była teza, według której od 2008 roku Europa, podobnie jak wiele innych części świata, weszła w okres niestabilności i kryzysu. Celem projektu była między innymi analiza wpływu kryzysu na strategie zaradcze badanych gospodarstw domowych. Pojawianie się sytuacji kryzysowych w różnych etapach życia postrzegane jest niejednokrotnie jako wydarzenie na tyle traumatyczne i trudne, że przekracza możliwości samodzielnego poradzenia sobie jednostki. W takich sytuacjach naturalne jest sięganie do dostępnych zasobów, które mogą warunkować – chociażby doraźną – pomoc. Oczywiście najbardziej pożądane jest wykorzystywanie (jednoczesne) zasobów wewnętrznych („własnych”), jak i zewnętrznych („cudzych”). Jest to podział dość często wykorzystywany w praktyce i chociaż trudno odmówić logiki tak formułowanym podziałom, to jednak bardziej właściwe byłoby rozpatrywanie zasobów pod kątem ich dostępności. W wystąpieniu analizować będziemy sieci wsparcia społecznego, zarówno formalne jak i nieformalne, dzięki którym badani uzyskują dostęp do tych różnych zasobów, a także powiązane z tym różnorodne strategie zaradcze przyjmowane wobec trudnych sytuacji życiowych.
