Przyglądając się oddolnym mobilizacjom w sytuacji kryzysów klimatycznych, społecznych, ekonomicznych czy politycznych, jednym z nasuwających się pytań jest kwestia relacji pomiędzy strajkującymi, protestującymi i organizującymi się oddolnie obywatelami i obywatelkami a państwem i jego instytucjami. Eksplorując działania kolektywne w dobie pandemii SARS-CoV2 dostrzegamy masowe samoorganizowanie się poza państwem, na przykład w formie oddolnej samopomocy w trakcie pandemii, w działaniach podejmowanych w związku z kryzysem humanitarnym na granicy z Białorusią, czy w aktach solidarności z uchodźcami wojennymi z Ukrainy. Z drugiej strony obserwujemy, że ruchy społeczne coraz częściej wprost domagają się uznania działań instytucji państwowych za formę przemocy – dzieje się tak na przykład w przypadku homofobii państwowej czy ograniczenia praw reprodukcyjnych osób mogących zachodzić w ciążę. Dodatkowo obraz ten komplikuje gęstość wspomnianych kryzysów, uznawana coraz częściej przez badaczy społecznych za chroniczną kondycję życia społecznego.

Biorąc te obserwacje za punkt wyjścia do pogłębionej refleksji nad złożonością relacji pomiędzy oddolnymi mobilizacjami a instytucjami państwa, w swoim wystąpieniu chcę zaproponować analizę przemian w polu pracy, reprodukcji i mobilizacji w dobie (post)pandemicznej rzeczywistości przez pryzmat dwóch kategorii analitycznych:

  1. Nowych form mobilizacji, stanowiących bezpośrednią, często ad hoc odpowiedź na przemoc (symboliczną, fizyczną) instytucji państwowych, w których wysuwa się żądanie radykalnego uznania praw i sprawiedliwości społecznej,
  2. Nowych form solidarności dziejących się na przecięciu różnych pól mobilizacji i wykraczających poza ramy zinstytucjonalizowanych ruchów społecznych, które są równocześnie odpowiedzią na gęstość kryzysów i proponują nowe rozumienie tożsamości w działaniu kolektywnym.

Wysuwając te dwie kategorie analityczne i zaznaczając ich nowość, równocześnie proponuję uwzględnienie ich genealogicznego wymiaru. Analizując „historię teraźniejszości” chcę pokazać, w jaki sposób omawiane zjawiska i procesy zakorzenione są w przeszłych pojęciach i doświadczeniach związanych z oddolną mobilizacją i samopomocą. Uczynię to m.in. poprzez odniesienie do pojęcia strajku, solidarności.