Celem referatu jest przedstawienie samorządów jako „czynników instytucjonalnych” mogących odgrywać znaczącą rolę w procesie integracji cudzoziemców. Richard Alba i Victor Nee w swoim nowo-instytucjonalnym modelu integracji imigrantów podkreślają rolę kontekstu w którym żyją cudzoziemcy w kraju przyjmującym. Za kluczowe dla zrozumienia procesu włączania imigrantów w społeczeństwo przyjmujące, Alba i Nee (2003: kl. 254) uważają wzajemne oddziaływanie pomiędzy celowymi działaniami imigrantów (w pierwszym i drugim pokoleniu) a strukturami instytucjonalnymi, przekonaniami kulturowymi i sieciami społecznymi, czyli kontekstem, w którym działają imigranci. Kontekst dostarcza informacji koniecznych do podjęcia decyzji, ale też motywatorów, które czynią integrację opłacalną. Kontekst składa się z trzech poziomów: działających jednostek, grup pierwotnych oraz instytucji. „Instytucjonalne mechanizmy wymuszające równe prawa w połączeniu z formami kapitałów, które imigranci przywożą ze sobą, otwierają drogę do asymilacji mniejszości etnicznych, wpływając na większą możliwość prognozowania sukcesu” (Alba, Nee 2003: kl. 841-843).
Szeroko rozumiane podmioty samorządowe (rozumiem przez nie zarówno urzędy, jak i instytucje, np. biblioteki), wpisuję w poziom instytucjonalny kontekstu jako podmioty mogące kreować politykę w tym zakresie i podejmować rozmaite działania na rzecz migrantów.
Samorządy w sposób ustawowy nie są zobowiązane do prowadzenia polityki integracyjnej w stosunku do cudzoziemców. Jednak mają one możliwość prowadzenia działań pozaustawowych. Wyniki przeprowadzonego badania pokazują, że samorządy nie posiadają strategii integracji imigrantów, a podejmowana działania mają charakter punktowy i nie wpisują się w szerszą politykę integracyjną. Brak systemowego podejścia do integracji imigrantów powoduje, że działania koncentrują w jednych obszarach, a w innych nie występują. Obszarem w którym jest prowadzonych najwięcej działań jest obszar kulturowy. Obszarami, gdzie właściwie żadne działania nie są podejmowane są mieszkalnictwo i opieka zdrowotna.
Wyniki badania pokazują także z jakimi problemami spotykają się pracownicy ośrodków pomocy społecznej w kontaktach z cudzoziemcami oraz jaka jest ich gotowość do nabywania nowych kompetencji w obszarze obsługi klienta cudzoziemskiego.
Badanie było realizowane na terenie województwa wielkopolskiego od września do grudnia 2020 roku. Dane było zbierane metodą CAWI/PAP (217 wywiadów z pracownikami ośrodków pomocy społecznej) oraz metodą indywidualnych wywiadów pogłębionych – IDI (22 wywiady z pracownikami urzędów i instytucji samorządowych)

Prezentowane wyniki są wynikami cząstkowymi większego badania realizowanego na zamówienie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego w ramach działalności Obserwatorium Integracji Społecznej, będącego częścią Wielkopolskiego Regionalnego Obserwatorium Terytorialnego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu.