Penologiczne refleksje sędziów karnych mają swoje podstawy w stosowanych w toku dziejów praktykach karania oraz w racjonalizacjach tych praktyk kształtowanych w różnych momentach historycznych i szczególnych okolicznościach. W socjologicznej analizie poświęconej tym refleksjom kara kryminalna jest traktowana jako integralny element ładu społecznego, który jest oparty na określonej wizji człowieka i społeczeństwa. Materiały badawcze uzyskiwane klasycznymi metodami ankiety, wywiadu i obserwacji dostarczają ciekawej, choć nie tak oczywistej jak można było sądzić, wiedzy o podejściu sędziów karnych do kwestii penologicznych. Ich sposób postrzegania kary kryminalnej jest z jednej strony uwarunkowany stanem posiadanej przez nich wiedzy naukowej i aktualnymi poglądami społeczeństwa, a z drugiej unikalnym, osobistym doświadczeniem zawodowym i świadomością realizacji określonej polityki państwa. Zapoznanie się z poglądami sędziów na temat celów i funkcji kar kryminalnych, uznawanej przez nich surowości różnych rodzajów kar wymierzanych za określone przestępstwa czy odczuwanych w praktyce trudności w ich orzekaniu odsłania ciekawą argumentację stojącą za tymi poglądami i ukazuje wewnętrzny świat środowiska sędziowskiego skupionego na analizie zjawisk społecznych językiem i logiką prawa.
Obserwacja w środowisku sędziowskim przemiany poglądów zakorzenionych w klasycznym podejściu do kar i karania, które stopniowo poddają się wpływom ideowym nowej penologii czy populizmu penalnego pokazuje skalę trudności posługiwania się karami jako narzędziem polityki kryminalnej i kontroli społecznej. Systematyczność w prowadzeniu badań socjologicznych nad poglądami penologicznymi różnych grup społecznych i zawodowych przynosi wiedzę nie tylko o możliwych reakcjach na przestępstwa, lecz o systemie norm i wartości leżących u podstaw dawanego im uzasadnienia. Patrząc z tej aksjologicznej perspektywy sędziowie są tymi wyrazicielami poglądów na kwestie penologiczne, których zdanie musi być brane pod uwagę zarówno w sytuacji utrzymania pewnego porządku prawnego jak i opracowania planu zmiany prawno-społecznej.
W referacie zostaną przedstawione wyniki przeprowadzonych przeze mnie badań „Kultury penalne”, których część została przedstawiona w książce „Sędziowie o karze, karaniu i bezkarności”, WUW, Warszawa 2020.