Patronaż cyfrowy jest zjawiskiem polegającym na przekazywaniu za pośrednictwem platform online regularnych, zazwyczaj comiesięcznych, wpłat osobom lub instytucjom realizującym projekt o charakterze medialnym lub kulturalnym (Bonifacio et al., 2021). Patronaż cyfrowy można traktować jako następny krok w ewolucji crowdfundingu (finansowania społecznościowego), przy czym cechą odróżniającą oba zjawiska jest skala czasowa udzielanego wsparcia. W przeciwieństwie do klasycznego crowdfundingu, w przypadku patronażu udział wspierającego nie ogranicza się do jednorazowej wpłaty, ale ma z założenia długoterminowy charakter (Brzozowska & Galuszka, 2021).
Mimo, że patronaż cyfrowy ma już kilkuletnią historię, w Polsce zyskał on znaczącą uwagę dzięki kryzysowi w jakim w 2020 r. znalazł się Program Trzeci Polskiego Radia (Trójka). W pierwszej połowie 2020 r. Trójkę opuściła grupa dziennikarzy, którzy utworzyli internetowe Radio Nowy Świat, a kilka miesięcy później w ten sam sposób doszło do powstania bliźniaczego projektu – Radia 357. Obie stacje uzyskują finansowanie dzięki patronażowi cyfrowemu. Będące tematem tego wystąpienia Radio 357 dzięki wsparciu 43 647 patronów otrzymuje 817 609 zł miesięcznie (od początku trwania zbiórki łącznie 10 664 423 zł, stan na 22.02.2022).
Rozwój radiofonii finansowanej przez patronów jest zjawiskiem nierozpoznanym w literaturze przedmiotu, a niniejszy projekt stanowi próbę wypełnienia tej luki. Wystąpienie skupia się na odpowiedzi na dwa pytania:
1. W jakim stopniu należy postrzegać patronaż cyfrowy jako zjawisko rynkowe (Ahrne, et al., 2015)? Z jednej strony można argumentować, że spełnia on kryteria rynku, a wpłacający dokonują transakcji (jest to szczególnie widoczne przy wyższych poziomach wpłat). Z drugiej strony, w patronażu, podobnie jak w crowdfundingu, widać przejawy „kultury daru” (Mauss, 1966). Dwoistość patronażu cyfrowego wymaga głębszej refleksji teoretycznej dotyczącej terminologii używanej do opisu tego zjawiska.
2. W jaki sposób technologia stanowi czynnik ułatwiający rozwój Radia 357, a do jakiego stopnia jest barierą w jego rozwoju? Z jednej strony bowiem, patronaż cyfrowy jest oparty na wykorzystaniu technologii do realizacji zbiórki niewielkich kwot wśród dużych grup patronów. Z drugiej zarazem, zarówno sam proces udzielania wsparcia, jak i odbioru radia internetowego, jest dla części dawnych słuchaczy Trójki barierą, której przejście wymaga pewnych kompetencji i wysiłku.
Analiza przedstawiona w wystąpieniu oparta jest na materiale empirycznym zebranym na forum projektu Radio 357 na platformie Patronite. Materiał obejmuje 368 postów opublikowanych przez założycieli projektu. Posty zawierają 22579 komentarze patronów (stan na 07.03.2022). Pierwszy post opublikowany został w dn. 8.10.2020 r. Materiał ten zanalizowano w programie Atlas.ti.
Bibliografia
Ahrne, G., Aspers, P., & Brunsson, N. (2015). The Organization of Markets. Organization Studies, 36(1), 7–27. https://doi.org/10.1177/0170840614544557
Bonifacio, R., Hair, L., & Wohn, D. Y. (2021). Beyond fans: The relational labor and communication practices of creators on Patreon. New Media & Society, https://doi.org/10.1177/14614448211027961
Brzozowska, B., & Galuszka, P. (2021). Crowdfunding and Independence in Film and Music. Routledge.
Mauss, M. (1966). The Gift. Forms and Functions of Exchange in Archaic Societies. Translated by I. Cunninson. London: Cohen& West.