Luka płacowa między kobietami i mężczyznami jest jednym z wyzwań we współczesnej nauce i szkolnictwie wyższym, a coraz więcej krajów podejmuje wysiłek prawnego zagwarantowania równości płci w tym sektorze. Mimo to różne badania i dane wskazują, że kobiety są niedostatecznie reprezentowane wśród osób na wyższych stanowiskach akademickich oraz zarabiają na tych samych stanowiskach mniej niż mężczyźni. Niedostatki wiedzy naukowej na temat nierówności płac między kobietami i mężczyznami dotyczą mechanizmów powstawania i rozwoju tego zjawiska, w szczególności na wczesnych etapach kariery naukowej w różnych obszarach nauki. Brak jest jednoznacznych ustaleń wskazujących na specyficzne dla środowiska akademickiego czynniki sprzyjające nierównościom płciowym w zakresie wynagrodzeń. Wreszcie, istnieje zbyt mało badań dotyczących różnic w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn w środowisku akademickim w Europie Środkowej i Wschodniej. Kwestia ta jest szczególnie ważna, ponieważ kraje z tego regionu reformują swoje systemy finansowania nauki w kierunku coraz bardziej konkurencyjnego modelu alokacji środków i oceny jakości jednostek naukowych.
Przedmiotem naszych badań jest luka płacowa wśród osób, które uzyskały stopień doktora w polskich instytucjach naukowych. Dokonujemy pomiaru wielkości luki płacowej, jej progresji w czasie oraz podejmujemy próbę wskazania jej źródeł. Analizy opieramy na unikalnym zbiorze danych obejmującym całą populację osób, które obroniły doktorat w latach 2014-2018 i były zatrudnione w polskich jednostkach naukowych (dane z Ogólnopolskiego Systemu Monitorowania Ekonomicznych Losów Absolwentów Szkół Wyższych). Zbiór ten pozwala śledzić dochody i wskaźniki produktywności naukowej w okresie pięciu lat po uzyskaniu dyplomu, pochodzące z rejestrów publicznych ZUS i systemu POL-on.
Wyniki naszych analiz wskazują na istnienie luki płacowej, choć jest ona stosunkowo niewielka i nie rośnie w czasie. Brak jest również różnic w wielkości luki płacowej między osobami, które uzyskały doktorat w publicznych i niepublicznych jednostkach naukowych. Znaczące różnice występują natomiast między obszarami nauki, w których uzyskano doktorat, ze szczególnie wysokim poziomem różnic w wynagrodzeniach między kobietami i mężczyznami w naukach inżynieryjnych i technicznych (zarobki z pracy etatowej) oraz medycznych i o zdrowiu (łącznie zarobki z pracy etatowej i umów cywilnoprawnych). Luka płacowa jest również największa w obszarach należących do grupy STEM w porównaniu do nauk medycznych i społeczno-humanistycznych. Na niskie zarobki z pracy etatowej w instytucjach naukowych najsilniej narażone są kobiety, które uzyskały doktorat w jednostce o najniższej kategorii, przyznanej w ramach kompleksowej oceny jednostek naukowych z roku 2017.