Marcin Galent
Instytut Studiów Europejskich
Uniwersytet Jagielloński
Co nowego wnosi idea „dekolonizacji wiedzy” do socjologii historycznej.
Od kilku lat jesteśmy świadkami wzrostu aktywności badawczej dotyczącej historii i relacji kolonialnych i imperialnych w naukach społecznych. Z jednej strony to efekt globalnych ruchów społecznych jak Rhodes Must Fall i Black Lives Matter. Z drugiej strony, mamy do czynienia z powolnym, acz systematycznym procesem zmiany zainteresowań w głównych centrach naukowych Zachodu. Do głosu dochodzi nowe pokolenie badaczek i badaczy, które dokonuje ważnych rewizji w utrwalonych kanonach wiedzy. Przedstawiciele tego pokolenia, nierzadko potomkowie imigrantów, sięgają do nowych źródeł i poddają stare prawdy nowym interpretacjom. Często określa się te działania szyldem „dekolonizacji wiedzy”, bo stawiają sobie one za cel wyprowadzenie dotychczasowych dyskursów naukowych ze starych, modernistycznych paradygmatów, w których dominujące ośrodki naukowe położyły fundamenty pod popularne dyskursy euro i zachodoniocentryczne, wzmacniające stereotypy i uprzedzenia wobec ludów spoza świata białych chrześcijan.
Nowe spojrzenie na przeszłość, to również nowe fakty, które są dla socjologów historycznych tworzywem służącym do wyjaśniania długofalowych procesów społecznych, weryfikacji i falsyfikacji teorii oraz modeli socjologicznych, a zatem tłumaczenia kształtu i kondycji współczesnego świata.
Celem wystąpienia jest zgłębienie istoty tego zjawiska w oparciu o konkretne przykłady empiryczne: zagadka atrakcyjności szkockich krajobrazów, zarzuty o neokolonializm służący dekolonizacji i rewizje genezy kapitalizmu przemysłowego. Te trzy przykłady tematycznie są niemal w ogóle niepowiązane, natomiast mogą stanowić świetną egzemplifikację konsekwencji jakie niesie za sobą program „dekolonizacji wiedzy” dla nauk społecznych, a szczególnie dla socjologii historycznej. Wiele wskazuje na to, że możemy mieć do czynienia nie tylko z nowym spojrzeniem na historyczne mechanizmy zmiany społecznej, ale także z impulsem do autorefleksji nad ważnymi elementami aparatury pojęciowej współczesnych nauk społecznych.
