Trzy dekady funkcjonowania samorządu terytorialnego w Polsce to niewątpliwie okres wielu istotnych zmian dokujących się w różnych obszarach życia społecznego, gospodarczego, czy politycznego. Transformacja systemowa lat dziewięćdziesiątych, a następnie wstąpienie Polski do struktur europejskich wpłynęły nie tylko na sferę polityczną, ale także na kształt i sposób funkcjonowania społeczeństwa polskiego. Efektem tych działań były m.in. przekształcenia rynku pracy oraz struktury zatrudnienia, wzmożone procesy migracyjne, rosnące rozwarstwienie społeczne, intensywna scholaryzacja, czy postępująca laicyzacja społeczeństwa. Innymi słowy wkroczyliśmy w płynną nowoczesność (Bauman), określaną też mianem późnej nowoczesności (Giddens). W ostatnich latach przybrała ona kształt dezinformacji i propagandy przekazywanych za pomocą mediów społecznościowych, będących jednym z głównych wyznaczników społeczeństwa ponowoczesnego.
Jest to również czas intensywnego rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, w rożnych jego postaciach i przejawach, zarówno zinstytucjonalizowanych (organizacje pozarządowe, czyli tzw. trzeci sektor), jak również nieformalnych ruchów oddolnych (grupy samopomocy sąsiedzkiej, społeczne protesty i manifestacje, wspólnoty lokalne i ruchy miejskie). Przeobrażenia w zakresie intensywności oraz kształtu społecznego współuczestnictwa i zaangażowania mieszkańców-obywateli w działania i decyzje podejmowane m.in. przez władze lokalne, zyskały swoją teoretyczną emanację m.in. w postaci idei partycypacji obywatelskiej, asertywnej kultury obywatelskiej (Dalton i Welzel), czy koncepcji współrządzenia (good governance).
Problematyka proponowanego wystąpienia koncentruje się wokół pytania o wpływ oddolnych, nieformalnych ruchów społecznych na decyzje polityczne podejmowane na poziomie lokalnym. Podstawę teoretyczną do prowadzonych analiz stanowią trzy zasadnicze perspektywy. Po pierwsze, są to ustalenia w zakresie nowych ruchów społecznych, dokonane m.in. przez takich badaczy jak Buechler (teoria mobilizacji zasobów); McAdam (teoria modelu procesu politycznego); Offe (nowe ruchy społeczne jako „kategoria pośrednia” pomiędzy tym, co prywatne a publiczne); Castells (antypartyjność, brak przywództwa i sformalizowanej struktury organizacyjnej jako główne cechy nowych ruchów społecznych). Po drugie, jest to perspektywa wyznaczona przez teorię decydowania politycznego oraz jej kluczowe kategorie (takie jak sytuacja decyzyjna, ośrodek decyzyjny, proces decyzyjny, decyzja polityczna oraz implementacja; Pietraś). Wreszcie, trzecią perspektywę teoretyczną stanowi idea partycypacyjnego zarządzania publicznego (good governance), wyznaczająca standardy działania współczesnej administracji publicznej, a oparte o zdecentralizowane (współ)rządzenie przy wykorzystaniu szerokiego spektrum narzędzi partycypacji obywatelskiej.
Tło empiryczne prowadzonych analiz stanowią wyniki badań jakościowych zrealizowanych w 2021 roku w gminach miejskich i miejsko-wiejskich na obszarze Polski wschodniej. Celem głównym realizowanych badań była odpowiedź na pytanie o zakres wpływu nieformalnych ruchów społecznych na decyzje polityczne podejmowane na szczeblu lokalnym.
