W prawidłowo funkcjonującej rodzinie dziecko w naturalny sposób kształtuje wszystkie wymiary swego człowieczeństwa oraz uczy się postaw i zachowań społecznych. Jeśli rodzina nie jest w stanie zapewnić dziecku odpowiedniej opieki, to należy dla niej zorganizować wsparcie w środowisku lokalnym. Gdy także i to okaże się być niewystarczające lub nieefektywne, wtedy należy umieścić dziecko poza rodziną. Zasady i formy wspierania rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych, sprawowania pieczy zastępczej oraz pomocy w usamodzielnianiu pełnoletnich wychowanków, a także zadania w zakresie postępowania adopcyjnego określa Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 roku o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej nie jest rozwiązaniem docelowym, dlatego też sąd opiekuńczy prowadząc postępowanie wykonawcze, regularnie (nie rzadziej niż raz na 6 miesięcy) dokonuje oceny sytuacji dziecka umieszczonego w pieczy, której celem jest ustalenie, czy istnieje możliwość powrotu dziecka do rodziny biologicznej. W przypadku, kiedy nie ma takiej możliwości a przesłanki powodujące umieszczenie dziecka w pieczy utrzymują się mimo udzielonej rodzicom pomocy, kolejnym krokiem jest podjęcie decyzji o wszczęciu postępowania z urzędu o pozbawienie rodziców dziecka władzy rodzicielskiej. W ostatnich latach wyraźnie zauważalna jest tendencja wzrostu liczby orzeczeń w zakresie pozbawienia, zawieszenia lub ograniczenia władzy rodzicielskiej, spadku liczby dzieci umieszczanych w rodzinach zastępczych na podstawie postanowienia sądu o ograniczeniu władzy rodzicielskiej oraz spadku liczby orzeczeń w zakresie przysposobienia.
Referentki w 2020 roku przeprowadziły badania mające na celu weryfikację przestrzegania zasady tymczasowości pieczy zastępczej w formach rodzinnych. W ich toku Szafranek i Wiktorowicz-Sosnowska prowadziły wywiady z wychowankami rodzin zastępczych, rodzicami zastępczymi orz ekspertami zaangażowanymi w organizację systemu pieczy zastępczej (sędziami rodzinnymi, kuratorami, pracownikami socjalnymi, pracownikami ośrodków adopcyjnych). Łącznie badaczki przeprowadziły 73 wywiady. Badania potwierdziły tezę, iż zasada tymczasowości pieczy zstępczej nie jest przestrzegana, a średni czas pobytu dziecka w pieczy zastępczej wynosi blisko 4 lata. Badania pozwoliły też na redefiniowanie zakresu prywatności rodzicielstwa biologicznego na podstawie odwołania do zdiagnozowanej sprzeczność między zasadą dobra dziecka i zasadą integralności rodziny. Badaczki wskazują w swoim referacie, że choć całość struktury normatywnej dotyczącej ochrony dobra dziecka pozostaje nienaruszona, to podlega ona procesowi dyspersji, a poszczególne jej elementy ulegają modyfikacji. W wyniku tego procesu normy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, które mają chronić dobro dziecka działają na rzecz integralności rodziny, osiąganej kosztem dobra dziecka. Powołując się na dane uzyskane w toku analizy Szafranek i Wiktorowicz-Sosnowska wskazują na różnice odnoszące się zarówno do subiektywnego rozumienia rodziny, jak i obiektywnego jej charakteru wynikającego z norm prawnych i społecznych.
Dziecko między rodziną biologiczną a zastępczą – wpływy norm i wzorów społecznych na tymczasowość pieczy zastępczej
Written by ptsadmin
Grupa tematyczna: G35
Prywatność i polityczność rodzicielstwa – między codziennymi praktykami a normami życia publicznego
Słowa kluczowe: rodzicielstwo, rodzina zastępcza, dobro dziecka, integralność rodziny
Prelegent: Magdalena Szafranek, Monika Wiktorowicz-Sosnowska