Celem wystąpienia jest zaprezentowanie oraz walidacja modelu analizy struktury klasowej w ujęciu P. Bourdieu (1984, 1987) na danych dotyczących społeczeństwa polskiego. Tradycyjne schematy klasowe oparte na agregacji zawodów mają ograniczoną wartość poznawczą, jako że warunki klasowe nie dają się w pełni zoperacjonalizować poprzez zawód. W ujęciu Bourdieu klasy nie są postrzegane jako gotowe i odrębne całości, lecz jako rezultat oddziaływania różnych sił społecznych (kapitałów), które nadają przestrzeni strukturę, stwarzając odrębne warunki egzystencji, szanse życiowe i możliwości działania. Stanowią także matrycę kształtowania się różnych dyspozycji mentalnych i schematów percepcji aktorów, które rzutują na ich praktyki, postawy i upodobania (style życia). Zaletą teorii Bourdieu jest zwrócenie uwagi na wielowymiarowość klas: a) wielość mechanizmów generujących nierówności; b) podziały dotyczące nie tylko ilości zasobów, ale także ich kompozycji i dróg ich nabycia; c) rolę kultury, systemów symbolicznych i schematów percepcji jako współkonstytuujących szeroki fenomen „klasowości”. Struktura klasowa jest nieredukowalna do samych relacji ekonomicznych. Porządek klasowy jest wyrażany, współtworzony i legitymizowany w obszarze wyborów i praktyk kulturowych. Zwraca się tutaj uwagę na praktyczne i dyskursywne klasyfikacje stylów życia w ustalaniu granic symbolicznych i społecznych.
Przydatność modelu Bourdieu jest testowana na danych z projektu badawczego „Struktura społeczna, sieci społeczna a gust i praktyki konsumpcyjne” finansowanego ze środków NCN (2016/21/D/HS6/02424), obejmującego m. in. sondaż na reprezentatywnej próbie mieszkańców Wrocławia w wieku 18-75 lat. W sondażu uwzględniono szeroki wachlarz zmiennych dotyczących różnych form kapitału i pozycji społecznej oraz zmiennych opisujących gust i praktyki mieszkańców w różnych dziedzinach kultury (sztuki wizualne, muzyka, film, media, kulinaria, podróże, czas wolny). Postawiono następujące pytania badawcze: według jakich wymiarów różnicuje się przestrzeń społeczna badanej zbiorowości? Jak zrekonstruowana przestrzeń społeczna przekłada się na przestrzeń symboliczną (stylów życia) w wybranych obszarach kultury? Jest to pytanie o wartość predykcyjną modelu.
Dane sondażowe poddano wielowymiarowej analizie korespondencji (MCA), która pozwala na wizualizację zależności między wieloma zmiennymi nominalnymi w postaci mapy. Odpowiada to relacyjnemu ujęciu rzeczywistości społecznej postulowanemu przez Bourdieu. Kategorie usytuowane blisko siebie oznaczają współwystępowanie zjawisk a oddalone od siebie – brak współwystępowania (opozycje). Wymiary mapy wskazują na główne różnice w zgromadzonych danych. Zastosowano dwuetapową procedurę badawczą: najpierw zrekonstruowana przestrzeń pozycji społecznych wykorzystując wiele wskaźników kapitału: ekonomicznego, kulturowego oraz społecznego (często pomijanego w analizach klasowych). Na tak zdefiniowaną przestrzeń rzutowano następnie zmienne kulturowe jako zmienne pasywne. Pozwala to oszacowań stopień homologii między przestrzenią obiektywnych różnic a przestrzenią symboliczną.
Wyniki badań rzucają światło na tezę o zacieraniu się różnic klasowych a także przedstawiają bardziej zniuansowany obraz relacji klasowych niż ten dostępny przy użyciu schematów zawodowych.