Celem referatu jest prezentacja wyników jakościowych badań nad ekologicznym aktywizmem danych, który rozumiem jako nowy sposób uczestnictwa oraz kontestacji w obszarze polityki środowiskowej i klimatycznej (Knill, Lenschow 2005; Konisky 2020). Wyjściowym założeniem referatu jest teza, że dane oraz technologie datafikacji posiadają legitymizującą rolę dla aktorów społecznych, jak ruchy ekologiczne, organizacje pozarządowe bądź grupy rzecznicze, pozwalając im partycypować w infrastrukturach danych dotyczących klimatu i środowiska (Edwards 2010; Slota, Bowker 2017). Dane zapewniają uniwersalny język, za pomocą którego aktorzy mogą komunikować problemy decydentom politycznym oraz negocjować rozwiązania tych problemów, jak również wpływać na agendę polityczną w skali lokalnej, krajowej i globalnej (Risse et al. 2013). Innymi słowy, dane o klimacie i środowisku używane są przez aktorów społecznych by uzupełniać luki pomiarowe w zakresie obserwacji zanieczyszczeń środowiska, współpracować z instytucjami publicznymi lub uniwersytetami, ale także bronić materialnych podstaw publicznej infrastruktury pomiarowej (np. kontestując ograniczenie funduszy).
Proces datafikacji – utożsamiany z użyciem technologii Big Data, sztucznej inteligencji oraz uczenia maszynowego – zyskuje na znaczeniu w obszarze zarządzania oraz polityki środowiskowo-klimatycznej (Dauvergne 2020; Machen, Nost 2021; Nost, Goldstein 2021). Dane pośredniczą w odbiorze publicznym natury (Gabrys 2016), pozwalają zwizualizować zanieczyszczenia środowiskowego oraz zmiany klimatyczne w skali masowej oraz ponadindywidualnej (Edwards 2019), jak również przekształcają naturę w obszar zarządzania publicznego (Latour 2018; Lövbrand et al. 2009), dzięki któremu można ją parametryzować, modelować, wizualizować oraz dokonywać na tej podstawie predykcji (Latour 1987; Ribes 2019). Tym samym dane odgrywają coraz częściej hegemoniczną rolę w obszarze polityki środowiskowo-klimatycznej, kształtując to jak publicznie odbieramy zanieczyszczenia środowiska i zmiany klimatyczne oraz jak się do nich odnosimy (Machen, Nost 2021; Mol 2008; Nost 2015). Zarazem jednak, coraz bardziej powszechne użycie technologii datafikacji generuje nowe zjawiska społeczne, jak aktywizm danych (Beraldo, Milan 2019; Gutierrez 2018), czyli zestaw nowych praktyk i repertuarów działania aktorów społecznych, którzy wykorzystują dane i narzędzia pomiarowe, technologie Big Data, geolokalizację oraz algorytmy, by tworzyć nowe sensy i znaczenia, kreując alternatywne opowieści o zanieczyszczeniach środowiska i lokalnych skutkach zmian klimatycznych (Dauvergne 2020; Franzen et al. 2021).
Referat będzie oparty na częściowych wynikach badań trwającego projektu „Aktywizm ekologiczny w czasach hegemonii danych” (Preludium 20, 2021/41/N/HS6/01110), w którym prowadzone są badania na przypadkach polskich oraz zagranicznych inicjatyw ekologicznych, w których użycie danych – ich pozyskiwanie, przetwarzanie i wizualizacja – jest głównym repertuarem działania. Na podstawie zebranego materiału empirycznego w postaci wywiadów jakościowych oraz analizy materiałów zastanych pokażę jak dane kształtują relacje w polu polityki środowiskowo-klimatycznej, jak pozycjonują aktorów społecznych oraz jakie tworzą szanse i ograniczenia dla inicjatyw obywatelskich.
