Głównym celem referatu jest analiza doświadczeń biograficznych związanych z prowadzeniem kariery akademickiej przez osoby urodzone po 1980 roku, które rozpoczęły pracę w systemie szkolnictwa wyższego, stale reformowanego w duchu neoliberalizmu (Jubas 2012, McGinn 2012). Kluczowym założeniem referatu jest stwierdzenie, że istnieją dwie różne, uwarunkowane pokoleniowo, ścieżki kariery akademickiej. Każda z nich ma inne cele, wartości, etapy i szklane sufity.
Osoby urodzone w latach 80. i 90. XX wieku, przedstawiciele tzw. pokolenia Y, charakteryzują się większą mobilnością, otwartością na zmiany, znajomością nowych technologii. Cenią indywidualizm, samodzielność, mają mocno ugruntowane dążenie do samorealizacji (Macky, Gardner & Forsyth 2008, Mazur-Wierzbicka 2015). Z drugiej strony, postrzegani są często jako zbyt egocetryczni i pewni siebie (Pew Research Center 2007). Akademicy pokolenia Y wchodzili do świata akademickiego, który był już poddany licznym reformom. Najgłębsze zmiany, bezpośrednio dotykające prowadzenia kariery akademickiej, wprowadziła reforma szkolnictwa wyższego z 2011 roku oraz tzw. Ustawa 2.0 z 2018 roku, których podstawowymi założeniami było umiędzynarodowienie polskiej nauki, w tym m.in. konieczność publikowania w językach obcych czy budowanie międzynarodowych zespołów badawczych (Kwiek 2015: 334). Ponadto produktywność badań, mierzona liczbą wysoko punktowanych publikacji, stała się niejako celem nadrzędnym, doprowadzając nierzadko do kuriozalnej pogoni za punktami.
Akademicy z pokolenia Y wydają się być lepiej dostosowani do tej „gry parametrycznej”, aniżeli badacze z pokolenia X (urodzeni w latach 60. i 70. XX wieku), dla których głównym celem działalności uniwersytetu zdaje się być wytwarzanie wiedzy, wychowywanie intelektualistów czy bycie autorytetem moralnym (Chłopecki 2004, Piskała & Zysiak 2013, Zysiak 2016). Jednocześnie młodsze pokolenie pracowników naukowych zmaga się z trudnościami, które nie były znane ich starszym kolegom. Niepewność zatrudnienia pod postacią czasowych umów (zob. Loher i in. 2019, Steinþórsdóttir i in. 2019, Butler-Rees, Robinson 2020), stosunkowo niskie zarobki (zob. Sandnes 2018, Kwiek 2018) czy presja komercjalizacji wyników badań naukowych (Ivancheva 2015), to tylko niektóre z barier na ścieżce akademickiej w zorientowanym rynkowo systemie nauki. Badacze zauważają wyraźną polaryzację między starszymi, „elitarnymi” akademikami, mającymi stałe zatrudnienie a młodszymi o prekaryjnym statusie, będącymi „rezerwową armią dydaktyczną i badawczą” (Ivancheva i in. 2019). Sytuacja ta niejako wymusza na młodych pracownikach nauki postawy przedsiębiorcze, maksymalizację produktywności naukowej, konkurowanie ze sobą, mobilność oraz inne, neoliberalne strategie dostosowawcze. Osoby pochodzące z klas ludowych znajdują się w dodatkowo trudnej sytuacji: ciężej im wejść w świat akademii z powodu braku kapitału (i społecznego, i ekonomicznego, i kulturowego), często towarzyszy im poczucie niedopasowania i wstydu związanego z pochodzeniem (Lee 2017, Reddin 2012).
Referat odpowie na następujące pytania badawcze: Jakie wzorce kariery akademickiej można wyróżnić? Jakie są różnice pomiędzy tymi wzorcami? Na ile są one pokoleniowe? W którym z tych wzorców akademicy pochodzący z klas ludowych mieli większe szanse na sukces? Z jakimi trudnościami borykali się przedstawiciele badanej grupy? Jaki stosunek do kariery akademickiej mają? Czy można zauważyć erozję etosu akademickiego w pokoleniu Y?
Podstawę empiryczną stanowi analiza doświadczeń biograficznych pracowników polskich uczelni pochodzących z klas ludowych (robotniczych), którzy doświadczyli obiektywnego awansu społecznego: pochodząc z rodzin o skromnych tradycjach intelektualnych, zdołali osiągnąć sukces w świecie naukowym. Analizie poddane będą dane pochodzące z narracyjnych wywiadów biograficznych, przeprowadzonych z osobami urodzonymi w latach 1980-1990 a także – dla kontrastu – z osobami urodzonymi w latach 1960-79.
“Jestem podatna na ten wyścig szczurów”: Kariery naukowe osób urodzonych po 1980 w perspektywie narracyjnej
Written by ptsadmin
Grupa tematyczna: G57
Tu zaszła zmiana: biograficzne doświadczenia osób urodzonych po 1980 roku
Słowa kluczowe: zmiana pokoleniowa, metoda biograficzna, kariera akademicka
Prelegent: Olga Kurek-Ochmańska
Współautorzy referatu: Monika Struck-Peregończyk