Celem referatu jest autoetnograficzna refleksja i podzielenie się analizą doświadczeń badaczki romskiej w świecie akademickim zdominowanym przez gadziowskich badaczy. Dyskurs naukowy o Romach w Polsce pokazuje, jak Romowie są nieustająco kolonizowani, jak odtwarzany jest mit wiecznego nomady, co skutkuje konstrukcją Romów jako nieprzystosowanych do „normalnego” życia. Reprodukcja naukowego dyskursu (pełnego szkodliwych stereotypów) o Romach, bez udziału Romów jest już dawno zauważonym problemem w nauce, jednocześnie jednak moje obserwacje pokazują jak trudno jest zmienić ten dyskurs i jakiej przemocy symbolicznej poddawani są Romowie i badacze oraz badaczki romskie.
W prezentacji przedstawię skomplikowaną i niejednoznaczną sytuację badaczki romskiej, która zajmując się badaniami nad Romami staje przed wieloma dylematami i wyzwaniami, a której wybory etyczne są daleko bardziej skomplikowane niż te, przed którymi stają gadziowscy badacze. Pokażę, że wynika to nie ze specyficznych uwarunkowań społeczności romskich w Polsce (a przynajmniej nie tylko), ale także problematycznego uwikłania badań naukowych w Polsce wobec Romów. Jednocześnie pragnę wskazać na istniejące asymetrie i hierarchie wiedzy. Romowie zwykle są dostarczycielami informacji, odźwiernymi, ich interpretacje nie są istotne, bowiem interpretują badacze – zwykle nieRomowie. W tym dominującym nieromskim dyskursie o Romach, głos badaczek romskich nadal nie jest uważany za równoważny z głosem innych nieromskich badaczy. Uzasadnię, dlaczego w badaniach romologicznych potrzebna jest perspektywa wywodząca się od samych Romów, pozwalająca zerwać z kolonialnym paradygmatem obecnym w polskich studiach romologicznych.
Zebrane przeze mnie doświadczenia i refleksje są częścią rozdziału metodologicznego przygotowywanej przeze mnie rozprawy doktorskiej pt. „Migracje zewnętrzne Romów a polityka integracyjna wobec Romów w Polsce po 1989 roku”. Rozprawa powstaje w oparciu między innymi o badania prowadzone w ramach badań NCN POLONEZ „Między zmianą a tradycją – migracyjne ścieżki polskich Romów” oraz NCN OPUS „Transnarodowe życie polskich Romów – migracje, rodzina i granice etniczne w zmieniającej się Unii Europejskiej” w Ośrodku Badań nad Migracjami UW.