Pandemia zmieniła niemalże wszystkie aspekty życia człowieka: zdrowie, pracę, konsumpcję, komunikację, edukacja, itd. Doświadczyliśmy kryzysu o charakterze traumatycznym – nieoczekiwanej sytuacji generującej poczucie zagrożenia i silne emocje (Kubacka – Jasiecka, 2010; Qiu, et al. 2020). Przekształceniu uległy dotychczasowe reguły organizujące proces dydaktyczny obejmujące przestrzeń, czas, specyfikę interakcji edukacyjnych i uczenie się – które David Tyack i William Tobin (1994, p. 454) określają jako elementy gramatyki edukacji. „Gramatyka edukacji” to regularna struktura i stałe zasady organizacji pracy szkoły. Jej analiza pozwala zrozumieć funkcjonowanie szkolnej codzienności, ale także rozpoznawać mechanizmy zachowywania instytucjonalnej ciągłości i dokonujących się zmian.
Celem referatu jest ukazanie doświadczeń studentów I roku pedagogiki związanych ze zmianą gramatyki edukacji w okresie pandemii koronawirusa. Badania zrealizowano na przełomie grudnia i styczniu 2021 roku. W badaniach uczestniczyło 64 studentów pedagogiki. W badanych obszarach, fragmentom tekstu przypisano kolejno kody opisowe, by następnie wypowiedzi studentów skategoryzować i nadać kody analityczne.
Analiza doświadczeń studentów pozwala rozpoznać jakie zmiany gramatyki edukacji się dokonują. Uczelnia stała się wirtualną siecią porozrzucanych w przestrzeni całego regionu, kraju, świata (przestało to mieć znaczenie) studenckich pokoi, w których 1) logując się na zajęcia dydaktyczne rozpoczynają, zsynchronizowany w czasie, proces uczenia się; 2) w dowolnym momencie wykonują wyznaczone przez nauczyciela lub siebie zadania. Kluczową i dostrzegalną zmianą w edukacji jest brak potrzeby obecności nauczających i uczących się w jednej czasoprzestrzeni. Nauczyciele utracili kontrolę nad czasem i przestrzenią uczenia się studentów. Zdalne kształcenie mimo, że coraz bardziej samodzielne i świadome nadal w centrum sytuuje nauczyciela i treści. Zmiana w interakcjach między studentami polega na utracie kontaktów bezpośrednich oraz dużym zintensyfikowaniu częstotliwości i kanałów kontaktów zapośredniczonych (por. Nguyen, et al., 2020).
Studenci doświadczają zmiany znanych struktur i zasad organizacji pracy szkoły. Mają poczucie, że zdalne kształcenia to nie jest „prawdziwa, normalna szkoła” ale równocześnie przyzwyczajają się do tej sytuacji i coraz trudniej im wyobrazić powrót do murów uczelni. Ich doświadczenie można określić jako bycie pochłoniętym przez codzienność, wessanym do wnętrza powtarzających się codziennych cykli działań. W parze z tym, idzie spadek nastroju studentów, poczucie straty wartości studiowania oraz niepowtarzalności tego okresu w życiu. Warto monitorować konsekwencje tej sytuacji dla dobrostanu studentów i jakości nabytych przez nich kwalifikacji.
Na podstawie dokonujących się przemian trudno wnioskować ku czemu one prowadzą, gdyż ich przebieg zależy od wielu czynników społecznych, politycznych. Pojawiają się głosy, że nic się nie zmieni, bo systemy edukacji nadal podlegają rynkowej logice lub, że nastąpi seria transformacji w koncepcji instytucji szkolnictwa wyższego, ich uczestników i praktyk. Te zróżnicowane głosy wskazują na potrzebę dyskusji dotyczącą tego, jak ma/ może wyglądać „pocovidowa szkoła”.