Edukację często traktuje się jako narzędzie pozwalające na budowanie lepszego społeczeństwa. Dzięki niej jednostki zyskują wiedzę i kompetencje do pokonywania rozmaitych trudności. W czasie pandemii, kiedy walczyliśmy z koronawirusem, lekarze próbowali leczyć chorych, a naukowcy pracowali nad lekami i szczepionkami. Od instytucji edukacyjnych oczekiwaliśmy natomiast, że zajmą się nauczeniem obywateli jak żyć w rzeczywistości pełnej nowych wyzwań. Wsparcie w radzeniu sobie z nimi było potrzebne szczególnie w kontekście infodemii współtowarzyszącej pandemii – (Eysenbach, 2020), a więc sytuacji, gdy w obliczu ogromnej ilości dostępnych informacji konieczna jest umiejętność krytycznej oceny źródeł, ich pochodzenia oraz interpretacja zawartego w nich przekazu.

Organizacje międzynarodowe (m.in. WHO, UNICEF), a także krajowe oraz indywidualni aktorzy społeczni podjęli wyzwanie przygotowania działań i materiałów edukacyjnych nt. radzenia sobie z pandemiczną codziennością. Przedstawimy wyniki badań realizowanych w ramach grantu “Wirus w koronie i jego sekrety. Budowanie kapitału zdrowotnego i kompetencji zdrowotnych uczniów w czasie infodemii na przykładzie materiałów edukacyjnych dotyczących pandemii” realizowanego przez zespół badaczek z Instytutu Socjologii UJ oraz Zakładu Socjologii Medycyny Collegium Medicum UJ. Analizą objęto 247 materiały edukacyjne dla dzieci przygotowane przez krajowe instytucje odpowiedzialne za edukację i zdrowie w trzech krajach Europy, Chinach i USA oraz przez organizacje międzynarodowe. Stawiamy pytania dotyczące strategii budowania kompetencji zdrowotnych obywateli. Przyjmujemy, że kompetencje zdrowotne (health literacy) to umiejętność “czytania” i rozumienia informacji medycznych i wykorzystania ich w codziennym życiu. Chodzi przede wszystkim o wiedzę na temat zdrowia umiejętność krytycznego myślenia, szczególnie w kontekście przekazów medialnych (media literacy) (Paakkari&Paakkari 2012)

Wyniki naszych badań wskazują, że możliwość budowania kompetencji zdrowotnych nie została w pełni wykorzystana przez instytucje krajowe i międzynarodowe. Obywateli wprawdzie uczono, jak zachowywać się w nietypowych okolicznościach, ale już nie zawsze podejmowano dyskusję, dlaczego powinni zachowywać się w konkretny, sugerowany sposób. W materiałach edukacyjnych brakowało ponadto rzetelnej wiedzy, która pozwoliłaby radzić sobie z infodemią i rozwijać krytyczne myślenie. Argumentujemy, że ekspertyza w zakresie edukacji zdrowotnej na całym świecie powinna koncentrować się na zwiększaniu zdolności jednostek do podejmowania świadomych decyzji zdrowotnych.

Eysenbach, G. How to fight an infodemic: the four pillars of infodemic management. Journal of medical Internet research. 2020; 22(6): e21820. https://doi:10.2196/21820.

Paakkari, L. and Paakkari, O. (2012), „Health literacy as a learning outcome in schools”, Health Education, Vol. 112 No. 2, pp. 133-152. https://doi.org/10.1108/09654281211203411