Sztuka XX i XXI wieku jest zdominowana przez imaginarium i warsztat artystyczny ukształtowany przez ruchy (post)awangardowe. Sztuka nowoczesna/współczesna ma charakter transgresyjny i subwersywny, artyści często posługują się strategią szoku. Buntują się wobec status quo, przeciw wstecznym ideologiom politycznym, konwencjom moralnym i estetycznym, tradycyjnym i konsumpcyjnym stylom życia, dekonstruują mity religijne, narodowe czy charakterystyczne dla społeczeństwa kapitalistycznego. Buntują się przeciw wartościom i normom wyznawanym przez większość, interesują się mniejszościami, upominają się o Innych, wykluczonych, niechcianych. Rozwijają dyskursy feministyczne i ekologiczne, eksplorują alternatywne stany świadomości i poszukują pozareligijnego sacrum, dekonstruują mechanizmy władzy politycznej, religijnej i ekonomicznej. Pole sztuk wizualnych – jak podkreślają badacze i krytycy sztuki – wychylone jest ku wartościom liberalno-lewicowym.
Jednak w polskim polu sztuki po 1989 roku rozwija się sztuka ultrakonserwatywnego buntu, restytuująca wartości tradycyjne, religijne, narodowe. Piotr Bernatowicz, jeden z najważniejszych animatorów tego dyskursu, stwierdził: „sztuka nie musi być wcale lewicowa”. Artyści i kuratorzy, buntują się przeciwko „paradygmatowi lewicowemu”, który dominuje – ich zdaniem – w polu sztuki i stanowi fundamenty dla „antyludzkiej ideologii” czy „nowego totalitaryzmu”. Animatorzy dyskursu ultrakonserwatywnego atakują wartości społeczeństwa otwartego, „poprawność polityczną”, „ekologizm”, feminizm, gender, „ideologię LGBT”, Unię Europejską. Bronią tradycyjnego podziału płci i konserwatywnego stylu życia. Co ciekawe, przekaz ultrakonserwatywny łączą z współczesną formą artystyczną i nowymi mediami, w ramach działań twórczych nie stronią od działań subwersywnych czy transgresyjnych, chętnie posługują się strategią szoku. Po zmianie władzy w 2015 roku ultrakonserwatywni artyści i kuratorzy otrzymali wzmocnienie ze strony władzy politycznej. Możemy obserwować swoisty „marsz przez instytucje”: kuratorzy i artyści zaliczający się do tego nurtu są desygnowani na stanowiska dyrektorskie ważnych instytucji artystycznych (m.in. CSW Zamek Ujazdowski w Warszawie, Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Narodowe w Krakowie, Narodowa Galeria Sztuki Zachęta). Artyści i kuratorzy otrzymują wsparcie finansowe od państwa (stypendia, dotacje, nagrody pieniężne) oraz symboliczne (wyróżnienia, odznaczenia, medale). Nie popadając wcale w przesadę można stwierdzić, że w polskim polu sztuk wizualnych odbywa się wojna o hegemonię kulturową, dominację ideologiczną, o władzę nad instytucjami.
Wystąpienie będzie poświęcone analizie wyników badań ultrakonserwatywnego dyskursu artystycznego prowadzonych w latach 2015-2022. Referatowi będzie towarzyszył pokaz slajdów.