W ostatnich kilkunastu latach w Polsce zrealizowano wiele badań poruszających problem zaangażowania kulturalnego różnych grup odbiorców (zob. np. Bachórz i Stachura 2015; Płachecki (red.) 2019; Szlendak, Goszczyński i Krajewska 2019). Relatywnie niewiele powstało natomiast analiz poświęconych tematyce partycypacji kulturalnej seniorów (zob. np. Landsberg i in. 2012; Magala 2013; Mękarski 2013). Co więcej, prowadzone analizy skoncentrowane są przede wszystkim na mapowaniu podejmowanych przez seniorów praktyk kulturalnych. Ta optyka nie pozwala natomiast na zrozumienie uwarunkowań procesu korzystania z treści kultury, także w wersji zapośredniczonej instytucjonalnie.
Wątkiem w dużej mierze pomijanym w istniejącym dorobku badań nad uczestnictwem w kulturze jest kondycja zaangażowania w aktywność kulturalną nie tyle samych seniorów, co przede wszystkim seniorów-mężczyzn. Analizując istniejącą literaturę przedmiotu, można odnieść wrażenie, że seniorzy-mężczyźni stanowią grupę w polu kultury niemal niewidoczną. Dotyczy to zarówno kondycji uczestnictwa w kulturze w Polsce, jak i za granicą. Narracja o zmianach w polu kultury, niemal powszechna w polskim dyskursie w tym obszarze w ostatnich kilkunastu latach, w bardzo ograniczonym wymiarze uwzględniała kondycję i potrzeby w zakresie partycypacji w kulturze seniorów-mężczyzn, co każe postawić pytanie o realne uwarunkowania kulturalnego (nie)uczestnictwa w badanej grupie.
Celem mojego wystąpienia będzie przedstawienie charakterystyki zaangażowania kulturalnego seniorów-mężczyzn w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem kontekstu działań instytucjonalnych. W prezentacji dokonam przeglądu istniejącego stanu wiedzy na temat formuł aktywności kulturalnej seniorów-mężczyzn, opiszę czynniki warunkujące różne formuły zaangażowania kulturalnego i przedstawię kontekst aktywności badanej grupy w polu kultury. Pokażę także, w jaki sposób infrastruktura instytucji kultury stanowi czynnik sprzyjający wykluczeniu seniorów-mężczyzn z aktywności. Przytoczę argumenty na rzecz tezy o potrzebie przeformułowania modelu funkcjonowania instytucji kultury w celu możliwości włączenia w większym zakresie seniorów-mężczyzn jako uczestników lokalnych scen życia kulturalnego.
Opiszę specyfikę mechanizmów wykluczania seniorów-mężczyzn z aktywności w polu kultury i konsekwencje, jakie wiążą się z tym procesem. W wystąpieniu będę bazował na dwóch źródłach empirycznych: (1) danych zebranych w ramach ewaluacji projektu „Kultura+Senior”, który realizowany był w 2021 r. w Gdyni, oraz (2) analizie treści materiałów zamieszczanych na wybranych stronach instytucji kultury na Facebooku.
