Celem referatu jest przedstawienie analizy zjawiska nagłej i prawie całkowitej dezintegracji środowiska polskich badaczy społecznych, których badania, prowadzone w okresie PRLu, wpisywały się w szeroko rozumiany paradygmat zależności (reprezentowany m.in. przez I. Wallersteina). W centrum zainteresowania będą losy środowiska historyków gospodarczych (m.in. Mariana Małowista i Witolda Kuli), latynoamerykanistów (skupionych wokół Tadeusza Łepkowskiego) oraz ich uczniów; jak również badaczy z innych dyscyplin, którzy w okresie PRLu podejmowali badania związane z zależnością.

Choć twórczość wielu z reprezentantów tego środowiska (szczególnie historyków gospodarczych) stała się przedmiotem prac naukowych, to zmiana społeczna, której stali się częścią jest relatywnie słabo zbadanym elementem transformacji związanej z upadkiem komunizmu w Europie Wschodniej. Transformacja w Polsce otworzyła zaś dla reprezentantów inteligencji możliwości rozwoju kariery w polach niezwiązanych z nauką, co znajduje odbicie w trajektoriach kariery analizowanej grupy. Wchodzenie w nowe obszary aktywności zawodowej nie pozostawało jednak bez wpływu na kształt ich twórczości naukowej, a w przypadku wielu z nich oznaczało całkowite zerwanie ze światem nauki.

Wspomniana dezintegracja była spektakularna zarówno w kategoriach czasu jak i nieoczywistości, które się z nią wiązały. Jedną z nich było osłabienie potencjału nurtu krytycznego w polskich naukach społecznych i wzrostu znaczenia ich bieguna heteronomicznego, przy jednoczesnym wzroście formalnej autonomii świata akademickiego.
Nagłe znikniecie całej, dość dobrze wykształconej szkoły badawczej daje istotne wglądy nie tylko w dynamikę rozwoju pola akademickiego w krajach regionu na przestrzeni kilkudziesięciu lat, lecz także mówi wiele o naturze przemian ich elit społecznych. Dodatkowo obrazuje szersze zmiany globalnego systemu nauk społecznych, w tym w szczególności jego komponentu krytycznego.

Oprócz przeglądu istniejącej literatury, referat bazuje m.in. na analizie danych dotyczących trajektorii kariery kluczowych badaczy związanych z paradygmatem zależności, wywiadach badawczych z częścią z nich jak również na analizie ich publikacji i innego rodzaju źródeł (np. stron internetowych, artykułów prasowych, etc.).