Referat dotyczy problemu dzikich wysypisk i prezentuje pierwsze efekty badania partycypacyjnego polegającego na tworzeniu we współpracy z mieszkańcami mapy dzikich wysypisk na terenie Łodzi.
Odpowiedzialna gospodarka odpadami zakłada, że śmieci powinny krążyć w obiegu zamkniętym i trafiać w przeznaczone im miejsca składowania i recyklingu. Praktyka życia codziennego pokazuje jednak, że do przyrody trafia cała masa ludzkich śmieci. Zjawisko to jest niepokojące nie tylko dlatego, że zaśmiecanie jest rodzajem wandalizmu, niszczącego estetykę krajobrazu, sprawiającego, że pewne miejsca zostają wyłączone z „użytku”, usuwane z pola widzenia i tracą swoją ożywczą, regenerującą funkcję. Ale przede wszystkim ze względu na nieodwracalne straty środowiskowe oraz realne zagrożenie, jakie porzucone odpady stanowią dla organizmów, z którymi współdzielimy daną przestrzeń. Przyczyna praktyk zaśmiecania wiąże się ze sferą ludzkich przekonań, dotykając kwestii bardzo podstawowych: zasad budowania i podtrzymywania ładu społecznego, podzielanych poglądów na temat zagospodarowania przestrzeni oraz uzgodnionych sposobów korzystania z niej.
Dzikie wysypiska stanowią złożony problem, nie tylko estetyczny i ekologiczny, ale także psychologiczny, społeczny, administracyjno-prawny oraz organizacyjny. Na uporczywość tego zjawiska wskazują nie tylko służby zobowiązane do monitorowania oraz usuwania dzikich wysypisk, ale także sami mieszkańcy dostrzegający ten problem.
Prezentowane badanie dotyczy próby wypracowania metodologii mapowania problemów społecznych w kolaboracji z mieszkańcami, którzy na co dzień doświadczają określonych utrudnień. Obiektem zainteresowania są tu śmieci i odpady pozostawiane przez ludzi w lasach, parkach i na osiedlowych terenach zielonych w Łodzi oraz percepcja takich miejsc przez mieszkańców miasta. We współpracy z mieszkańcami w okresie od 1 marca do 31 sierpnia 2022 r. powstaje interaktywna mapa łódzkich śmieci, które znajdują się obecnie w miejscach nie przeznaczonych do składowania odpadów. Badanie ma charakter pilotażowy – stawia pytania na ile możliwa i efektywna okaże się praktyka partycypacji, w ramach której mieszkańcy wspólnie z badaczami tworzą mapę problematycznych obszarów swojego miasta.
Badanie ma także na celu rozbudowanie i uporządkowanie aparatu pojęciowego dotyczącego zjawiska dzikich wysypisk; rozpoznanie skali zaangażowania mieszkańców w ochronę środowiska; a także oszacowanie możliwości zastosowania badań partycypacyjnych do omawianego problemu walki ze zjawiskiem nielegalnych wysypisk.