W odpowiedzi na rosnący ruch transgraniczny, znaczące badania socjologiczne poświęcono nie tylko konceptualizacji ponadnarodowej rodziny (Bryceson i Vuorela 2002), ale także ponadnarodowemu dzieciństwu (Orellana i in. 2001). Współczesne rozumienie dzieci „w ruchu” (eng., on move) często opiera się na postrzeganiu dzieci jako aktywnych podmiotów, które „wpływają na społeczeństwo i kulturę” (Corsaro i Fingerson 2006: 125). Innymi słowy, współczesne badania nad dzieciństwem przeszły od deterministycznego modelu socjalizacji, który postrzega dzieci jako biernych agentów społeczeństwa, których należy kontrolować i szkolić, na model konstruktywistyczny, który postrzega dzieci jako aktywne podmioty (Corsaro 2017; Ensor i Goździak 2010) w „konstruowaniu i określaniu własnego życia społecznego, życia otaczających ich i społeczeństw, w których żyją” (James i Prout 2015: 8).
Sprawczość dzieci musi być jednak postrzegana nie tylko jako autonomiczna, ale jako „wyłaniająca się z relacji społecznych” i „wbudowana w ich codzienne życie”, co pomaga „ograniczyć różne czynniki środowiskowe, które wpływają na ich życie” (Wyness 2015: 14, 24–25). Tym samym sprawczość jest narzędziem dla dzieci do negocjowania ich relacji w rodzinie, szkole czy społeczności. W konsekwencji sprawczość kształtują relacje dorosły–dziecko i dziecko–dziecko: podczas gdy szkoła oczekuje od nich poddania się, dzieci wydają się być silniejsze w relacjach rodzinnych i czują się bardziej swobodnie ze swoimi rówieśnikami (Wyness 2015).
Rola i sprawczość dzieci jest ważnym elementem w sytuacjach ‘ważnych’/ kryzysowych. Takimi, na przykład są tranzycje transnarodowe (Pustułka i Trąbka 2019), przedstawiające zmianę otoczenia społecznego, kulturowego, oraz edukacyjnego dzieci. Ważną rolę dzieci zauważono nie tylko w decyzjach migracyjnych (Orellana et al., 2001; Sime, 2018), a również w procesie adaptacji i socjalizacji w nowym środowisku (Sime & Fox, 2015).
Pandemia COVID-19 stworzyła nową przestrzeń i warunki dla rozwoju i wzmocnieniu sprawczości dzieci w rodzinach imigranckich, kiedy to dzieci ponownie stały się głównych komunikatorem pomiędzy szkołą a rodziną (Popyk, 2021).
Niniejsza praca ma na celu przedstawienia roli dzieci migrantów w tranzycjach transnarodowych oraz relacji rodzina-szkoła podczas pandemii COVID-19. Wyniki analizy są oparte na badaniu, pt. „Rola agentów socjalizacyjnych w procesie tranzycji transnarodowych i formowaniu poczucia przynależności dzieci migrantów w Polsce’, prowadzonego podczas pandemii w 2020 roku