Opowiedzenie historii swojego życia wydaje się z pozoru prostym zadaniem, co skutkuje niejednokrotnie iluzorycznym przekonaniem, że prowadzenie badań w oparciu o metodę biograficzną jest proste i niemal każdy/a badacz/ka może je realizować. W efekcie, materiały biograficzne bywają zbierane bez należytego przygotowania metodologicznego, a to skutkuje trywializującym podejściem do tychże materiałów w procesie analizy (Kaźmierska 2012, Waniek 2020, Kaźmierska, Waniek 2020). Podczas gdy specyfika interakcyjna sytuacji badacz/ka-badany/a, która zachodzi w trakcie prowadzenia biograficznych wywiadów narracyjnych oraz sekwencyjność faz rzetelnie przeprowadzonego wywiadu pociąga za sobą szczególnie wiele dylematów natury etycznej.
Pandemia koronawirusa COVID-19 i wielomiesięczny lockdown postawiły badaczy społecznych przed problemem – czy wskazane i etyczne jest kontynuowanie realizacji badań jakościowych online? W przypadku zespołu realizującego projekt NCN „Naukowcy mobilni kulturowo? Doświadczenie awansu społecznego w perspektywie narracyjnej”, który w momencie ogłoszenia lockdownu w marcu 2020 roku był w trakcie realizowania badań, był to dylemat, czy wskazane i etyczne jest kontynuowanie realizacji wywiadów biograficznych online, uwzględniając specyfikę tej metody?
Już przed pandemią ukazywały się opracowania omawiające możliwości wykorzystania narzędzi zdalnych do prowadzenia np. wywiadów pogłębionych, grup fokusowych czy jakościowych badań podłużnych, i wskazywały na szereg zalet prowadzenia wywiadów online (Lo Iacono, Symonds, Brown 2016, Archibald i in. 2019, Parncutt, Seither-Preisler 2019). W wystąpieniu skupię się na wywiadach biograficznych i omówię szereg przeciwwskazań jak i dyskusyjnych korzyści z realizacji wywiadów narracyjnych za pośrednictwem komunikatorów internetowych, odnosząc się do specyfiki tej metody zbierania materiału oraz doświadczenia zdobytego podczas realizacji projektu „Naukowcy mobilni kulturowo”.
Wnioski, które zaprezentuję, nie są jednoznacznymi rekomendacjami dla wszystkich badaczy i badaczek społecznych pracujących metodą biograficzną, a efektem (autoetnograficznych) refleksji metodologicznych, które towarzyszyły nam w ramach konkretnego projektu badawczego podczas wewnętrznych dyskusji zespołu, prowadzonych w trakcie seminariów, asynchronicznie przez aplikację Slack, oraz obserwacji osób realizujących projekt w czasie pandemii COVID-19. Opierają się one na eksperymencie metodologicznym i decyzji o zrealizowaniu próbnie 3 wywiadów narracyjnych za pomocą platformy Zoom. Motywy podjęcia takiej decyzji były dwojakie – na wyraźną prośbę dwóch badanych, oraz ze względu na odległość geograficzną w przypadku trzeciej osoby. Pomimo trzech odmiennych doświadczeń (pierwszy wywiad był „nieudany”, drugi „udany”, trzeci niereprezentatywny) zdecydowaliśmy się realizować kolejne wywiady wyłącznie twarzą w twarz. Podczas wystąpienia, zaprezentuję argumenty, które przeważyły o takiej decyzji zespołu badawczego.
