W referacie podejmę próbę socjo-historycznej analizy dyskursu dotyczącego molestowania seksualnego w oparciu o kwerendę numerów czasopisma “Zwierciadło” wydanych w okresie od lat 80. do 2021 roku. Zamierzam przyjrzeć się historycznemu wymiarowi definiowania określonych zachowań jako przemocy na podstawie zmian w sposobie opisywania i oceny niektórych zachowań mężczyzn wobec kobiet, które współcześnie uważa się za molestowanie seksualne (np. zaczepianie na ulicy, niechciany flirt i komentarze o podtekście seksualnym). Referat ma na celu opisanie kierunku zmiany w normach akceptowalnego zachowania mężczyzn wobec kobiet, która jest widoczna w moralnej klasyfikacji zachowania określanego niegdyś jako chuligaństwo lub “chamstwo”, aktualnie zaś jako rodzaj przemocy ze względu na płeć ze wszystkimi jej efektami: utratą poczucia bezpieczeństwa, naruszeniem godności, integralności i nietykalności osobistej, cierpieniem i traumą.

Według Piotra Perkowskiego, w połowie lat 70. polska prasa zaczęła wprawdzie „nieśmiało” wspominać o problemie molestowania seksualnego, jednak zachowania te określano wówczas jako rodzaj chuligaństwa. Materiały w “Zwierciadle” sugerują, że ujmowanie molestowania seksualnego jako formy przemocy wobec kobiet pojawiło się w dyskursie publicznym wraz z wprowadzanymi zmianami w standardzie traktowania kobiet w miejscu pracy najemnej, które towarzyszyły ekspansji międzynarodowych firm w Polsce i dostosowaniu polskiego prawa pracy do standardów prawa unijnego w procesie integracji europejskiej. Na początku lat dwutysięcznych Małgorzata Szpakowska zauważyła, że zmiany medialne i komunikacyjne, które zbiegły się w czasie z transformacją postsocjalistyczną, spowodowały obniżenie progu wstydu w sferze publicznej. Umożliwiło to podjęcie dyskusji na problemy wcześniej uchodzące za niestosowne, do których należało molestowanie seksualne. Zmiany w normach akceptowalnego zachowania wobec kobiet były związane z rosnącą świadomością społeczną dotyczącą praw i sytuacji kobiet, budowaną przede wszystkim dzięki zaangażowaniu organizacji pozarządowych zajmujących się prawami kobiet. W ostatnich latach silny wpływ na zakwestionowanie patriarchalnej normy traktowania kobiet miała akcja #metoo, która ujawniła powszechny charakter przemocy seksualnej wobec kobiet.

W analizie procesu społecznej redefinicji znaczenia przemocy posłużę się teorią procesu cywilizacji Norberta Eliasa, adaptując ją do współczesnych rozpoznań z kręgu gender studies i kulturowych teorii afektu. Według Casa Woutersa, który analizował dwudziestowieczne poradniki dobrych manier w relacjach między płciami opublikowane w Holandii, Niemczech, Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych, emancypacja i częściowe włączenie kobiet z różnych klas społecznych do uczestnictwa w sferze publicznej pociągnęło za sobą zwiększenie społecznych wymagań związanych z samokontrolą afektu w relacjach między kobietami i mężczyznami. Proces ten jest ściśle związany ze zmianą zwyczajowych zachowań, układem sił w relacjach między płciami i redefinicją tego, jakie zachowania są uważane za nieakceptowalne społecznie. Wychodzę przy tym z założenia, że rekonfiguracja standardów akceptowalnego zachowania między kobietami i mężczyznami wpływa na normy społeczeństwa polskiego, których miejscem reprodukcji w znacznym stopniu pozostaje rodzina. W związku z tym, zjawisko molestowania seksualnego, opisywane głównie w kontekście pracy najemnej, a od niedawna również w ogólnym kontekście funkcjonowania kobiet w sferze publicznej, zostanie przeze mnie powiązane z przemocą domową, regularnie opisywaną w “Zwierciadle”. W ten sposób umieszczę problem molestowania seksualnego na szerokim spektrum zachowań przemocowych, przyglądając się jednocześnie temu, jak różne odmiany przemocy przypisywane są do konkretnych sfer społecznych, co wpływa na ograniczone poczucie odpowiedzialności państwa za bezpieczeństwo kobiet i zapobieganie przemocy.