Podczas wystąpienia zaprezentujemy założenia metodologiczne projektu badawczego „Pamiętniki Pandemii”, będącego wspólną inicjatywą socjologów z Uniwersytetu Warszawskiego i Polskiej Akademii Nauk. Badanie czerpie z zapoczątkowanej przez Znanieckiego oraz Thomasa (1918-1920) metody analizy dokumentów osobistych, która sprawdza się w warunkach lockdownu, a więc – w sytuacji braku bezpośredniego kontaktu z osobami badanymi. Co więcej, metoda dokumentów osobistych towarzyszyła badaczom życia społecznego w okresach dużych zmian społecznych. Wreszcie, projekt „Pamiętniki Pandemii” skorzystał na tym, że okres pandemii skłaniał do zapisywania swoich doświadczeń, obserwacji i stanów emocjonalnych wywołanych pandemią, co było widoczne między innymi w mediach społecznościowych.
Zachęcając do prowadzenia i przesyłania pamiętników pisanych od początku pandemii do 15 czerwca 2020 roku, chcieliśmy zgromadzić możliwie jak najszersze spektrum relacji osób mieszkających w Polsce oraz Polaków mieszkających poza granicami kraju. Interesowało nas życie codzienne w pandemii: w jaki sposób zmieniają się codzienne praktyki pamiętnikarzy – czy i jak okres kwarantanny wpływa na ich plan dnia, relacje, sposoby podejmowania pracy, rozrywki.
Realizacja badań w czasie lockdownu pociągnęła za sobą szereg konsekwencji o charakterze organizacyjnym oraz etycznym. Działając w swoistym “laboratorium badawczym”, którym stała się pandemia Covid-19, stanęliśmy przed różnorodnymi pytaniami: w jaki sposób realizować i propagować badanie tak, by nie podsycać lęków i niepokojów społecznych? Jak analizować pamiętniki zawierające trudne, osobiste relacje i opisujące indywidualne dramaty? Jak zadbać o komfort osób uczestniczących w badaniu, jak i samych badających? Jak oddzielić konkurs od projektu badawczego? Podczas prezentacji zaprezentujemy szereg rozwiązań, które przyjęliśmy podczas przeprowadzania projektu, takich jak szczególna dbałość o anonimizację, czy standardy „reklamowania” konkursu.
Na konkurs nadesłano 404 pamiętniki, z czego 17 w formie rękopisów. Grupa pamiętnikarzy była bardzo zróżnicowana. Autorzy reprezentowali osoby w różnym wieku, o różnym wykształceniu i statusie społeczno-ekonomicznym. Wśród zgłoszonych tekstów dominowały te przesłane przez mieszkańców dużych miast. Swoją reprezentację mieli też mieszkańcy mniejszych miejscowości i wsi. Same teksty też były bardzo zróżnicowane: od jednostronicowych, po liczące nawet około 200 stron. Wszystkie pamiętniki zostały udostępnione w ramach Archiwum Danych Jakościowych Polskiej Akademii Nauk.
Prezentowane badanie może stanowić punkt wyjścia do dyskusji nad metodyką, etyką i praktyką badawczą w czasie kryzysu społecznego, jakim jest pandemia COVID-19. Pozwala również zadać pytania o skuteczność metody pamiętnikarskiej oraz jej przyszłość w naukach społecznych. Liczne zgłoszenia konkursowe oraz ich zróżnicowanie ukazuje szeroką społeczną potrzebę zapisu przeżyć związanych z tamtym okresem. Niewątpliwie zebrany materiał jest unikalnym zapisem doświadczania i opisywania pandemii koronawirusa oraz stanu izolacji. Daje on szansę na przyjrzenie się, jaką funkcję spełnia narratywizowanie własnych doświadczeń w momencie niepewności społecznej.
